-
Red_i.
User deleted
Fillojme nga disa emra te diteve te javes:
E enjte, E premte, E shtune!
nga vijne keto fjale, apo ide?. -
one_man.
User deleted
E HENE (shqip); LUNDI (fr); LUNAE DIES (lat) = Dita e HENES.
E MARTE (shqip); MARDI (fr); MARTIS DIES (lat) = Dita e MARSIT.
E MERKURE (shqip); MERCREDI (fr): MERCURII DIES = Dita e MERKURIT.
E ENJTE (shqip); JEUDI (fr); JOVIS DIES (lat) = Dita e JUPITERIT.
E PREMTE (shqip); VENDREDI (fr); VENERIS DIES (lat) = Dita e VENUSIT (Aferdites)
E SHTUNE (shqip); SAMEDI (fr); SABBATI DIES (lat) (kjo shpjegohet si dita e Sabatit, e Faljes, te ēifuteve, Dita e SATURNIT.
E DIELE (shqip); DIMANCHE (fr); DIES DOMINICUS (lat); edhe kjo i shpeton rregulles se Planeteve te sistemit diellor, duke u quajtur Dita e DIELLIT.. -
FRI_DA.
User deleted
CITAZIONE (Red_i @ 15/1/2010, 22:39)Fillojme nga disa emra te diteve te javes:
E enjte, E premte, E shtune!
nga vijne keto fjale, apo ide?
E premte - e premtja - e bremtja - e mbremtja,
qė mund tė ketė disa kuptime:
- e errėta e ne duhet tė shohim nga planetet e largėt;
- e mbremshmja, e njė dite mė parė;
- ajo qė del a shihet nė mbrėmje (e/i para/i) e qė mund tė jetė yll ose planet.
Pėr tė mos e lėnė deri kėtu meqė mungon shpjegimi i tė enjtes po pėrpiqem tė rrėzoj ato qė shkrova mė lart.
e Enjte - e ente - e erte,
qė dalim pėrsėri tek e e/i erti.
Qė ti gjejmė pikėrisht si janė, duhet tė krahasojmė:
- yjet dhe planetet qe njihnin qėmoti
- emrat e perėndive qė kanė tė bėjnė me qiellin
- dhe mundėsitė e mėsipėrme.
Nėse njė yll a planet ėshtė njėkohėsisht dhe perėndi qė ne nuk e kemi (psh. Marsi planeti - Marsi perėndia - Marti dita) duhet nxjerrė mėnjanė. Midis tyre ėshtė mė e lehtė tė gjejmė.
. -
Mirroor.
User deleted
Etimologjia e emrit Pellazg
ETNONOMI - PELLGAZ
Shqipja ka fuqinė e gjuhės sė natyrės sė saj fono-morfologjike e semantike ta pėrcaktojė emrin e paraardhėsve illir pellgazgjik. Pėrderisa pellgazėt janė paraardhėsit e illirėve dhe shqiptarėve, vetėm Shqipja e spjegon lashtėsinė e saj. Bindja e realizuar shkencėrisht, pėr origjinėn pellgazgjike tė popullit shqiptar, fuqizohet pėrmes gjuhės sė natyrės tė Shqipes!
Fjala qė u krijua nė njė gjuhė, nuk mund tė hulumtohet me preardhje nga gjuhėt tjera. Vetėm gjuha qė e krijoi njė emėrtim si fjalė - ajo ėshtė gjuhė amtare e saj e cila mund ta spjegojė fono-morfologjikisht, semantikisht dhe ethymologjikisht atė fjalė.
Gjuha e pėrsosur ėshtė ajo gjuhė qė i ofrohet mė sė afėrti vet gjuhės sė natyrės, sepse gjuha mė e pėrsosur ėshtė gjuha e natyrės. Ajo gjuhė qė e spjegon gjuhėn e natyrės ėshtė gjuhė e spikatur spikje skipe, dhe po ajo gjuhė mund tė jetė Ama e gjuhėve tjera tė formuara, si gjuhė amtare e njė grupi gjuhėsh e deri tek Gjuha e Parė!
Pellg
Njė fjalė qė ėshtė krijuar nga njė gjuhė, nuk mund tė kėrkohet me ethymologji nė asnjė gjuhė tjetėr, por vetėm nga Gjuha Amtare qė e krijoi, vetėm ajo gjuhė amtare ka fuqi spjegimi nė domethėnien e saj!
Tash, cila ėshtė ajo Gjuhė Amtare qė e krijoi njė fjalė, si emėrtim dihet kur provohen gjuhėt kryesore, nėse kanė fuqi spjegimi fono-morfologjik dhe cila mund ta spjegojė kuptimin e asaj fjale si emėrtim.
Emri i cili u krijua nga njė gjuhė, si fjalė, kompozitė, fjalė e thjeshtė apo e pėrbėrė, nga gjuha amtare rrodhi, u formua nė bazė tė tingujve, diftongjeve, rrokjeve, si kontest morfologjik, leksikor qė e pėrkufizon, objektin, subjektin, fenomenin natyror, emėrtimin antropologjik, toponomastik, - hidronomin, etnonomin, botanomin, zoonomin bionomin nė pėrgjithėsi etj., ku si pėrgjegjese ato emėrtime (nomime) na japin vet kuptimin e tyre vizual, audio-vizual, kuptimin si emėr konkret apo si emėr abstrakt qoftė i natyrės sė gjallė apo i natyrės sė vdekur - dhe qė i ofrohen mė se afėrti vet gjuhės sė natyrės, prej tė cilės u krijuan tingujt e parė, diftongjet e rroket natyrore!
Emri formon foljet e pjesėt e tjera tė ligjeratės gramatikore, pra, emri emron, apo nomi nomon nomin, pėr atė edhe themi emri emron emėrtimin, si pėrkufizim formulues, duke na dhėnė formulėn e emėrtimit. Njeriu, me gjuhėn e tij u bazua nė gjuhėn e natyrės, nė formėn, vetitė fizike, vetitė psikike, veprimin, ndikimin, pėrsosshmėrinė, pozitėn, shprehjen e vet figurative apo zanore, tingėlluese, artikullimin e vet, apo paartikulimin, konkretitetin e abstaktitetin e objektit, subjektit, fenomenit, me pėrcaktimin pėrmes njė pėrgjegjėsje tė tij, tė saj, tė tyre si grup elementesh, apo si njė tėrėsi gjenerale qė ka objekti, subjekti apo vet fenomeni natyror, me pėrcaktimin e qenieve tokėsore vepruese natyrore dhe hapėsirės universale.
Pėrderisa dihet shkencėrisht se emėrtimi I popullit tė parė njihet si populli I pellgut tė ujit, populli I pellgut tė detit dhe nuk thohet populli I pellagut tė detit atėherė nuk mund tė vie ethymologjia e emrit nga fjala pellag por nga fjala pellg pellgu I ujit, pellgu I detit dhe si emėrtim duhet tė pėrcaktohet etnonomi pellgaz populli pellgaz, pellgazėt, gjuha pellgaze Pellgasishtja, kultura pellgaze, historiografia pellgazgjike, popujt pellgazgjik, ndėrsa si toponom Pellgania-Pellgazia.
Emri pellazg si emėrtimi i njeriut tė popullit tė pellgut tė ujit, rrodhi nga fjala pellgase - pellg pellgu (trajta e shquar), pellgjet (shumėsi) me tė cilin kuptohet pellgu i ujit - nga gjuha amė e cila e krijoi si spikje skipe illire pellgazgjike dhe se duhet tė jetė fuqimisht si emėrtim i drejtė pellgaz. Ndėrsa si emėrtim - pellazg mbeti nė shkencė nga gjuhėt greko-sllave si deformim i vet emrit nė fjalė si etnonom pellazg dhe toponom Pellagonia. Poashtu, edhe fjalėformimi arkipellgu, si pellgu I ndėrtuar afėr ujit, me banime njerėzish - arkipellg ėshtė edhe njė deformim fono-morfologjik si arkipelag pellgu arkitektural arkipellgu.
Emrin pellg-u kanė tė drejtė ta thonė secila gjuhė sipas natyrės sė saj linguistike, por ethymologjinė e fjalės e nxierrim nga gjuha Amė nga u krijua, duke shprehur vet gjuhėn e natyrės.
Pellgu dhe Arkipellgu janė dy fjalė me burim nga e njeta rrėnje fjale, pra, nga rrėnja pellg pellgu i ujit si fjalė shqipe edhe e sotme ballkanike.
Fjala arkipellg-u na pėrkujton arkitekturėn e hershme pellgase pellgasėt si arkitektėt mė tė hershėm tė Antikuitetit deri tek pellgasėt si arkitektė tė Akropolit tė Ethanės (Athinės, Athenės), arkitektėt e Kullės sė Babillonit, Hillionit e deri tek ndėrtimet e njohura edhe tė vonshme tė Konstantinopolit, Arena e Romės, Arena e Pullės, arkitektėt e amfitheatrove nė natyrė: Theba, Kollosi i Rodit (Rodosi), nė Sicilia, Apollonia, Butrinti etj. Dhe e gjithė struktura arkiteknike e tyre ėshtė e njejtė, kudo qė ndodhen edhe sot si monumente tė arkitekturės sė lashtė tė antikuitetit botėror.
Pellgazėt njihen sot etnit e arkitekturės nė rrafshin trekontinenal: Azi Perėndimore, Afrikė Veriore dhe Europė Jugore.
Nė bazė tė studimeve etnogjenetike tė sotme dhe tė kaluara, shqiptarėt njihen pasardhėsit e illirėve tė lashtė, kurse vet illirėt njihen si pasardhėsit e pellgasve tė stėrlashtė, si populli I pellgut tė ujit. Prandaj, shqipja e vjetėr ka tė drejtė pėr gjurmimin ethymologjik tė vet emrit pellazg, siē thohet sot nė shkencė. Shqipja si bija e drejtpėrdrejtė e Illirishtes dhe Pellgasishtes sė stėrlashtė, ka mundėsi tė ndihmojė nė pėrcaktimin e fjalės pellg-u pėr tė mos humbur kohė e hapėsirė shkencore, nė hulumtimin rreth prejardhjes sė vėrtetė tė fjalės, qė tė mos mbetet edhe mė tutje si emėr I papėrcaktuar emri pellazg.
Pėrkundėr tė gjitha shkrimeve antike, tek authorėt e lashtė: Herodoti, Homeri, Hesiodi, Hekateu, Dionisi I Halikarnasit, Straboni, Ptolemeu etj., e tek authorėt e shekujve tė shkuar dhe deri tek authorėt e sotėm kemi shumė kontradikta lidhur me pėrcaktimin e emrit pellgas ngase nuk u filluan studimet ethymologjike tė emrit nė fjalė, pikėrisht nga gjuha amtare, prej sė cilės rrodhi etnonomi pellazg, si nga emrat mė tė lashtė tė Linguistikės Gjenerale, qė na lidhė me popullin e pare, respektivisht edhe me gjuhėn e parė tė njeriut.
Pėrderisa ka ekzistuar populli I pellgut tė ujit atėherė medoemos do tė ketė ekzistuar edhe gjuha e popullit tė pellgut tė ujit gjuha pellgaze - Pellgasishtja
"Njoftimet e authorėve tė vjetėr pėrkojnė nė njė pikė tė rėndėsishme, nė faktin se ata mohojnė ēdo lidhje midis pellgazve dhe fiseve tė mėvonshme hellene, pėrderisa, pellgazėt I bėnin vėndas , kurse, Hellenėt ishin tė ardhur" (Historia e Shqipėrisė, Tiranė, fq. 49). Lidhur me ketė, studjuesi Muzafer Xhaxhiu, thotė:"Nė saje tė arritjeve tė Historiografisė, tė gjuhėsisė dhe nė veēanėti, tė arkeologjisė sonė nė ēėshtjen e autoktonisė dhe tė kulturės sė kombit shqiptar, ėshtė vėrtetuar katėrcipėrisht, se banorėt e lashtė tė vendit tonė, kanė qenė illirėt dhe se shqiptarėt janė pasardhėsit e tyre. Kėto arritje, kanė ēarė tashmė rrugėn, pėr tė bėrė kėrkime dhe hulumtime tė mėtejshme, pėr tė arrijtur tek pellgazėt", kėshtuqė vetėm shqipja, mund tė na japi fakte reale pėr pėrcaktimin e emrit pellazg, si lidhje etno-linguistike shqipe illire pellgase.
Homeri hillir paraardhėsit e illirėve tė lashtė I quante pellgazėt hyjnorė atėbotė kur nuk kishte spekullime greko-sllave nė historinė e lashtėsisė dhe pėrvehtėsime ashtu sikur edhe ai vet u pėrvehtėsua e sot njihet gjojasi poet grek, kur nuk ishte, sepse nė kohėn homerike, grekėt porsa erdhen nė Ballkan. Vet Homeri thoshte se "jam nga zoti pellgas" dhe tė gjitha personazhet e vepave tė tia "Illiada" e "Odhisea" janė heronjt e lashtėsisė illiro-pellgazgjike: Akili, Hektori, Priami, Paridi, Asaraku, Odhiseu, Penellopa (ku vetėm shqiptarja e priti burrin 20 vjet, ashtu si e priti nė shumė raste tė dokumetuara me fakte konkrete deri nė kohėn tonė).
Emri pellazg si etnonom me tė cilin paraqitet populli I pellgut tė ujit, e qė nė shkencėn tonė tė sotme, ėshtė hipothetizuar me prejardhje linguistike nga gjuha greke - pelagos me kuptimin njerėz tė detit, apo rrafshinė uji, nga fjala pelargos = lejlek gjoja si njerėz shtegėtarė, kjo ėshtė mė tepėr se njė ėndėrr spekuative pėr tI hedhur hi syve botės, nė mungesė tė spjegimit shqip, pasi derisot nuk kishte ndonjė hipothezė shqipe tė shtruar botėrisht. Fjala greke pelagos ka tė bėjė me fjalėn pelargos=lejlek, kanjushė, por, jo me emėrtimin e popullit tė pellgut tė ujit pellgaz, pėllgazėt dhe greqishtja nuk mund ta spjegojė emrin pellgas pėrmes fjalės pelazg, qė mundėsia pėr gjurmime ethymologjike nė kėtė rast, nuk ta mbushė mendjen edhe kur dihet se grekėt e pellgazėt nuk kishin asgjė tė pėrbashkėt. Kjo farso u bė duke insistuar ne greqishten e vjetėr, e cila u formua vet nga gjuha illire me ndryshime fono-morfologjike e sufiksive os, gjoja pėr tu dalluar si njė gjuhė nė vete! A nuk ėshtė qesharake tė krahasohen kėto dy fjalė pelagos e pelargos, gjoja pėr ethymologji shkencore pėr emrin pelazg pellgaz, kur dihet se njera fjalė pelagos, ėshtė kuptimi I rrafshinės sė ujit, kurse, tjetra pelargos, ėshtė pėrcatimi nė greqishte I emrit lejleku, kanjusha dhe gjoja merret si deminutiv shtegėtimi I atij populli tė pellgut tė ujit? Ēfarė kuptimi ka kanjusha nė rrafshinė uji - me pellgun e ujit, tokėn, e tėvona, arkipellgun, nė tė cilin jetoi njė popull me emrin e poatij pellgu pellgaz?
Ethymologjia e emrit grek pelargos. Nė vend qė tė pėrcaktohet emri pellgaz (pelazg) nga fjala greke pelargos = lejlek-u, mund tė vijmė nė njė pėrfundim ethymologjik shqip, se kjo fjalė mund tė sjegohet pėrmes shqipes.
Mendoj se, vet fjala greke pelargos = lejlek-u, ėshtė me ethymologji shqipe, ku formohet nga dy rrėnje fjalėsh pe + larg + os = pelargos, qė diftongu fillesė pe I kompozitės nė fjalė, ėshtė marrė si diftongu qė difton emrin pellg-u, ndėrsa pjesa e dytė e emėrtimit larg kuptohet ndajfolje mėnyre - larg, respektivisht, si folje: largoj (unė), largon (ti), largon (ai, ajo), largojmė (na), largoni (ju), largojnė (ata, ato). Apo, largohem, largohesh, largohet (njajėsi) largohemi, largoheni, largohen (shumėsi). - Kurse si emėr: largim-I-e-et, I,e,tė larguar, I,e,tė larguarė-a-at-et-it, larguar, me kuptimin e emėrtimit tė shpendit tė largėt lejlekut, kanjushės, si zog shtegėtar I largėt nga pellgu pelargos I skajuar me sufiksin grek os.
Njohje gjėrmane. - Tėvona, studjuesit gjėrman, ethymologjinė e emrit pellgaz (pellazg), e lidhi me njė mėnyrė tjetėr tė origjinės linguistike, si kompozitė e formuar nga dy fjalė, gjėrmanishte: bhel ezgo = degė e lulėzuar.
Kjo theori I shkoi pėrshtati edhe studjuesit Windekens mbase tė gjitha interpretimet me anėn e greqishtes dhe tė gjuhėve mediterrane nuk po mund tė na bindin, pėr prejardhjen e saktė tė emrit pellgaz (pellazg), ai mundohet tė gjejė njė pikėmbėshtetje arkimediane linguistike, si interpretim tė mbėshtetur nė "pellazgjishten" si gjuhė gjermanike paragreke, ku gjermanėt e vetquajnė lashtėsinė e gjuhės sė tyre, si shkencė indo-germanistika. Dhe pėrveē shumė studjuesve tjerė, Van Windekensi si njė nga mrojtėsit kryesorė tė kėsaj theorie, arrinė nė njė interpretim duke e krahsuar fjalėn pelazg, me origjinė linguistike me prejardhje nga njė formė indo-gjermanike e lashtė bhel ezgo, kėshtu: " Nė bhel ezgo Windekensi, sheh rrėnjen indo-gjermanike bhel dhe prapashtesėn ezgo burbuqe, syth, degė dhe arrinė nė njė kuptim (me degė, apo me sythe) tė lulėzuar pėrdorur metaforikisht, pėr tė shenuar forcėn vitale tė njerėzve" (F.L.Hyttenbach, Pellazgėt, Vjenė, 1960, fq. 145).
Lidhur me kėtė theori tė Windekensit, studjuesi grek, M. Saqellariu, nė veprėn "Popujt parahellen me origjinė indo-europiane"- Athinė, 1977, pohon se hipotheza e Van Windekensit, sipas tė cilės etniku - Pelasgos e ka burimin nė indoeuropianishten "Bhelezgos" (degė e lulėzuar). Mirėpo, ėshtė ardhur kėtu deri tek njė theori duke u munduar tė vėrtetohet disi nga ana fonetike, por assesi nuk ka kurrėfarė mundėsie tė vėrtetohet nga ana semantike. Saqellariu, mendon duke shprehur si aprovim interpretimin e Windekensit, e duke menduar se vėrtet e ka burimin nga greqishtja, duke mos iu pėrmbajtė vet titullit si author "Popujt parahellen " duke u munduar edhe ta aprovojė theorinė gjermane, edhe ta lejė mjegull nė ethymologji greke!
Kontradikta e parė linguistike qėndron nė aspektin linguistiko-historik, sesi ka mundėsi, nė pėrmasa indo-europiane, tė gjitha gjuhėt i.e. janė gjermanike dhe kontradikta me vetveten greke tė M. Saqellariut, se flet pėr popuj parahellen dhe nuk e din se grekėt nuk kanė tė bėjnė asgjė me pellgazėt. E si pėrgjegje pėr tė dy theoritė: nėse do tė konstatohej drejtė, vet pėrcaktimi I shkencės linguistike i.e., do tė duhej tė quhej Linguistika indo-pellgazgjike.
Edhepse, ajo theori ēka konstaton Windekensi, gjenė njė vėrtetim tė plotė, po ta shohim fjalėn bhel ezgo - nė analogji fonetike dhe semantike shqipe, brėnda shqipes si - bhel = bulė, dhe nė deminutivin - bulėz, bulza, qė na del folja shqipe bulėzoj pėrsėri edhe vet fjala gjermane - bhel, ėshtė po ajo fjalė me ethymologji burimore me rrjedhė illiro-pellgazgjike nga pellgasishtja bul(ė)=bhel, kuptimi pėr fjalėn degė-a. Fjala shqipe bulė, bulėza, bulėzon, ėshtė njė deminutiv I fjalės lulė, lulėza, lulėzon, qė ėshtė kuptimi I shpėrthimit tė sythit tė lulės sė frytit tė bimės nė degė bulė, bula, bulėzimi. Kjo fjalė shqipe e vjetėr bulė, formoi edhe fjalėn i.e. bulevard, bulevardi, ku tė dy fjalėt e kėsaj kompozite bule+vard, janė fjalė shqipe, me kuptimin vardi I bulėzuar anash, rrugė e gjatė me drunj, pemė, bimė tė buluara, vardi (nga emri, hidronomi Vardari Vazhdari, lumi qė vazhdon gjatė - lumi I gjatė illirian). Ndėrsa, kėtu e kemi shprehjen shqipe vardi me bula anash, vardi me bimė tė buluara (bulėzuara), vazhdi me bula vardi me bula Bulevardi.
Pra, fjala gjermane bhel ezgo, jo qė e spjegon kuptimin e fjalės pellazg, por vet kjo fjalė ėshtė me kuptimin e prejardhjes shqipe tė vjetėr bhel ezgo = bulėza, ku tingulli z, formon kuptimin - bulėzim, lulėzim i bulės, si syth bule, fill lulje e frytit tė bimės, zanafill fryti.
Popujt pellgazgjik Europa pellgazgjike. -
Duke u nisur nga faktet fonomorfologjike linguistike e leksikore, semantike mund tė vijmė nė njė konkludim tė pėrbashkėt shkencor, se vet rrėnjet e illirishtes formuan tė gjitha gjuhėt indo-europiane dhe tė gjithė popujt e vjetėr europian, lidhen shkencėrisht me emrin pellgaz (pelazg) sikurse: thrrako-pellgazian(pelazgian), dako-pellgazian, romano-pellgazian, galo-pellgazian, germano-pellgazian, franko-pellgazian, anglo-sakson-pellgazian,kelto-pellgazian, thrrako-illiro-frigian (Frigėt illirian nė Azi tė Vogėl) etj. Unė shohė se tė gjitha gjuhėt i.e. pėrbėhen nga rrėnjet pellgasishte, illiro-pellgaze tė lashtė, kurse, me formimin e gjuhės thrrake tė lashtė, si gjuhė illiro-pellgazgjike, tė gjitha gjuhėt i.e. ndahen nė dy nėngrupe, nga grupi linguistik indo-europian, nė:
a. gjuhėt euro-perėndimore, si gjuhė illiro-pellgazgjike, ndėrsa,
b. gjuhėt euro-lindore, si gjuhė thrrako-illiropellgazgjike.
Popujt europian formuan kultet e kulturave tė tyre, pikėrisht duke u bazuar nė elementet illiro-pellgazgjike dhe si tė tillė njihen si popuj illiro-pellgazgjik "elementi pellgazgjik ai qė ka ushqyer rrėnjet e tyre dhe qė ka sjellė kaq veēori analoge nė formimin e tyre psikik, nė kulturėn materiale e shpirtėrore (duke folur pėr shqiptarėt e grekėt N.M.) pėr tiu ofruar botės pellgazgjike duhet patur para syve vizion tėrėsor historik dhe parahistorik nė lidhjet e tij tė mbrėndshme. Dhe ky vizion, mund tė pėrfitohet kur operohet jo vetėm me nocionet e arkeologjisė, e etur pėrjetėsisht edhe pėr njė fragment stele, apo amorfe, me nocionet e gjuhėsisė, shkencė jo plotėsisht e saktė, ku jo rrallė ka luhatje tė ndryshme tė interpretimit tė ligjeve tė saj, por edhe me mjete tjera, duke arritur deri tek fantazia, intuita, deri tek vizioni romantik e patriotic, deri aty ku racionalizmi mbaron sė verpruari" (Muzafer Xhaxhiu, Studio albanica, 1970,1).
Elemente pellgazgjike, qė sot nėnkuptohen prej Homerit, me shprehjen e tij "Pellgaz Hyjnorė" ku vetėm fjala hyjnor-e-ja, hyjnia, hyjnitė, hyjnesha-t, ka mbetur si dokument linguistik shqip, pėr ta pėrcaktuar emrin - illir hillir-hyllir (ilir), si hyllir hyjnorė, njerėz hyjnorė njerėz qė emėrtuan yjet (hyjet e qiellit), emrat e tyre janė sot emrat e yjeve universal tė Universit (vet veprat e Homerit, janė pėrkthyer e pėrshtatur nė greqishte, nga illirishtja dhe origjinalet janė zhdukur, tok me tė gjitha veprat illirishte, 90 tragjediė e Eskillit e tė tjerėve dietarė illirian).
Poashtu Herodoti, kur thotė se "...hellenėt i moren kėta emra nga Pellgazėt" , ndėrsa mythologu, P. Grimal thekson se "kur erdhen hellenėt nė brigjet e Mesdheut, ata gjetėn aty hyjni e kulte, kuptimin e tė cilave nuk e njihnin",- poashtu Thuqididi, duke folur pėr Helladėn, thotė se ajo nuk ekzistonte mė parė, "dhe se emrin ia kanė dhėnė asaj, fiset e ndryshme, mė tepėr pellgazėt". "Niebuhr i bėnte pellgazėt popullin mė tė pėrhapur nė Europė, parase tė fillonte Historia e Greqisė" (G. Dottin "Popuj tė vjetėr tė Europės" 1916, Paris, fq.129).
Pellgazėt mendohet tė jenė dukur edhe para mijėvjeēarit tė IV p.e.r. nė hapsirėn mesdhetare dhe egjeane, mendojnė disa dijetarė, historian. Si rrjedhė kronologjike dhe nė lidhje gjenetike illiro-pellgase kemi sot dy theza tė njohura: njera thotė se illirėt janė fis pellgaz, degė e trungut pellgazgjik, kurse tjetra thotė se, pellgazėt janė fis illirian. Studjuesi, Hyttenbach, nė veprėn e tij "Pellazgėt", i pranon pellgazėt si illirė, jovetėm nė Thesali dhe Epir, por edhe nė Makedhoni, Pelloponez, Troadė (Trojė), Atikė, Azi tė Vogėl, Kretė e ujdhesa tjera egjeane edhe nė Itali. Tash, a janė pellgazėt fis illirian, apo illirėt njė fis pellgazgjik, na trajtojnė tė njejtėn lashtėsi etnogjenetike, tė dy theoritė shkencore i.e., si ēėshtje ende tė hapura, por, qė thonė tė njejtin pėrfundim, se illiro-pellgazėt, apo pellgazo-illirėt janė paraardhėsit e stėrlashtė, stėrgjyshėr tė shqiptarėve ballkanik tė sotėm.
Pellgazologu, Hyttenbach, jovetėm qė i pranon pellgazėt si illirė, nė Epir e Thesali, Makedhoni, Trojė (Troadė), Azi tė Vogėl, Thrrakė, Pelloponez etj., por thotė se "ky unitet i gjėrė qytetėrimesh, tė tėrėsisė ballkano-anatoliane dhe ky rend kronologjik i evolucionit tė tyre nė periudhėn e kalimit nga neolitiku nė atė tė metaleve, na ēon nė pėrfundim, qė rruga e pėrshkruar nga tė parėt e illirėve, duhet tė kėrkohet nė gjysmėn e mijėvjeēarit tė Tretė (III) p.e.r." atėbotė, kur bota illire ishte nė kulmin e lulėzimit tė saj kulturo-historik, si kohė parazeusiane e Olympit illirian, atėbotė kur lulėzonte rrjedha kronologjike e Kronit pellgazgjik, tė cilin e mbuloi epoka zeusiane edhe si periudhė mythologjike, edhe si periudhė historiko-shkencore e antikuitetit illirik.
Tash, mund tė shtrohet pyetja thjeshtė: a duhet tė pėrcaktohet emri pellazg si paraardhėsi I illirėve dhe shqiptarėve tė sotėm, pėrmes fjalėve greke pelagos e pelargos, apo nga gjuha shqipe, si gjuhė illiro-pellgaze pėrmes fjalės - pellg pellgaz si populli I pellgut tė detit, kur dihet se shqipja ėshtė bija e illirishtes dhe pellgasishtes, gjuha e paraardhėsve illiro-pellgazgjik? Natyrisht, Shqipja pėrcakton emrin e paraardhėsve pellgaz!
Tė shohim tash nė bazė tė natyrės sė gjuhės se si tingėllojnė fono-morfologjikisht dhe semantikisht, zotat e antikuitetit illiro-pellgazgjik, me emėrtimet e tyre, pėr tė vėrtetuar jovetėm spjegimin shqip tė tyre nė mėnyrė ethymologjike, kur shqipja I ka si emėrtime paraardhėse tė saja por, se Shqipja ėshtė vet Gjuha e Perėndive tė Olympit illiro-pellgazgjik skipe illire-pellgaze.
1. Zeusi ..zoti suprem, zojsi suprem
2. Apolloni .zoti I diellit
3. Poseidoni .zoti i detėrave
4. Hermesi .. zoti I fshehtėsisė
5. Klimnestra .perėndia e klimės, motit klima nestra (nesėr)
6. Aresi, Marrsi zoti I luftėrave, marrėsi I jetėrave nė luftėra - Marsi
7. Dionisi zoti I argėtimit,
8. Ethana, Athena, Thana .perėndia e tė folurit, mbrojtjes dhe e bimėve
9. Afrodita ..dita afron, perėndia e ditės, e bukurisė dhe dashurisė
10.Hera perėndia e qėndresės, fuqisė qiellore
11.Dhemetra .perėndia e bujqėsisė ama e dheut, arės sė bukės
12. Artemidha perėndia e arteve dhe e gjuetisė arte mI dha, mI dha artet
Kėta 12 perėnditė illiro-pellgazgjik, jovetėm nė pikėpamje mythologjike, si drejtues tė njeriut e botės sė lashtė, ky numėr 12, jovetėm qė ėshtė numri I 12 muajve tė vitit tė kalendarit illiro-pellgazgjik por, edhe derisot, ky numėr ėshtė pėrcaktues I 12 fiseve shqiptare: Hoti, Gruda, Gashi, Berisha, Krasniqja, Thaēi, Kastrati, Btyēi, Kelmendi, Shala, Shoshi e Morina.
Poashtu, ky numėr 12 tek shqiptarėt ėshtė edhe pėrkufizimi I kėshillit gjykues, si ent gjykimi zakonoro-juridik, si gjyq popullor gjykatė drejtėsie, ku ndahet drejtėsia: betime, rregullime pronėsoro-juridike, pajtime gjaqesh, gjykime veprash penale, rregullime problemesh finansiare, gjykime dhe ekzekutime administrativo-pronėsore, rregullime problemesh familiare, martesore, trashigimore, etj., - si formė e juridiksionit shtetėror nė Kosovė derisot nė shek. XXI. - Pėrmes 12 Pleqve, apo 12 Prijėsave tė 12 Fiseve, si Paria e 12 fiseve shqiptare nė fjalė, u formua si gjykatė popullore me emėrtimin - Pleqnia Plakonia Kuvendi I Pleqve shqiptarė.
Plakonia shqiptare e sotme, si forum zakonor juridiksional, na pėrkujton Plakoninė illiro-pellgaze tė lashtė Gjykimi me 12 Pleq, apo Betimi me Njėzetekatėr (nga dy prijėsa-princa pėr ēdo fis), ėshtė edhe sot nė shprehjet shqipe si: "Njėqint gjaqe bėhen dhe nė fund nuk kanė care pa u ulė nė ēergė me 12 Pleq nė Plakoni / Duhet patjetėr me dalė nPlakoni / Beja bahet me 12 Pleq edhe me 24 / Qysh ta ndanė Pleqnia nuk guxon me luejtė / Ta bajė benė me 24 / etj. Pakonia shqiptare ka rregulluar problematikėn ekzistenciale si njė Gjyq i Popullit nė funksion edhe nėn shtete e pushtete tė huaja shekullore.
Mythologjia illiro-pellgazgjike, si trashigimi etnogjenetike reale pasardhėse deri tek shqiptarėt ballkanik, ėshtė pėrciellė me pėrkushtim tė plotė nga mythi deri tek Realja respektivisht, duke I spjeguar ethymologjikisht 12 zotat e Lashtėsisė.
Ndėrsa, sa pėr kuriozitet linguistik, pėr ta shikuar e ndjerė natyrėn e gjuhės, se tė kujt janė vėrtet, zotat e antikuitetit, tė shohim perėnditė greke tė kohės: Hypsistos (zoti I qiellit), Chthonios (zoti I nėntokės), Moiraia (Athena), Grairae, Graces (grekėt e sotėm), Melaina (Afrodita), Teleia (e begatisė), Hesperidea, Leukothea, Letos, Hestia, Eileithyia etj.(Zotat e grekėve sipas Karl Kerenyi-t). A nuk janė kėta zota grek, si emėrtime tė natyrės sė gjuhės greke, qė dallojnė nga zotat illiro-pellgazgjik?
Natyra e gjuhės preokupon tė rishqyrtojė linguistikėn me mėnyrat fono-morfologjike e semantike, nė emėrtimet e lashtėsisė, si rishqyrtim I Historisė!. -
Mirroor.
User deleted
ETHYMOLOGJIA E EMRIT ĒAMĖRIA
Etninomi ēam - i cli formoi pra toponomin - Ēamėria , linguistikisht lidhet me hidronomin Thyamis qė ėshtė emėrtimi i lumit Kallama, qė sipas shpjegimit tė shqipes, duhet tė jetė me prejardhje nga fjala kallam, kallamishte, si kuptim i konceptit Thyama kallamishte, me shpjegim tė emėrtimit tė kallinjve tė kallamit, bimė barishte ujėsore. E tash, kah e ka ethymologjinė e vet emri i hidronomit Thyamis, i greqishtes sė lashtė, mbetet pėr tu gjurmuar nė kėtė theori, si hipothezė linguistike, tė cilėn do ta shtrojmė nė kėtė studim.
Emri Thyamis, si emėr lumi, mendojmė se pėrbėhet nga dy pjesė linguistike: thy + am + is (ku pjesa fundore is, ėshtė sufiksi, prapashtesa e kompozitės), tė cilat janė krejtėsisht dy fjalė shqipe njė folje shqipe dhe njė emėr shqip.
Pjesa e parė e emėrtimit thy ėshtė folja shqipe thy thye thyer (prej foljes me thye pėr tė thyer), nė kuptimin e vetes sė tretė tė vetorit tė shqipes (u) thy (ai, ajo), nė numrin njajės kurse nė shumėsin e shqipes (u) thyen (ata, ato), veta e tretė e vetorit dhe poashtu edhe e diftorit (u) thyen (kėta, kėto), nė formėn e kohės sė foljes nė aoristit (e kryera e thjeshtė), ku sipas zgjedhimit tė foljes nė gramatikėn shqipe duket kėshtu: Folja thyer aoristi thy
Koha e kryer e thjeshtė
Numri njejės...............................................Numri shumės
(u)theva(unė) ............................................ (u) thyem (na)
(u)theve(ti) ................................................(u)thyet(ju)
(u)thy(ai,ajo)............................................ (u) thyen (ata, ato)
Pra, pjesa e parė e kompozitės thyamis thy, ėshtė folja shqipe, kurse, pjesa e dytė am, (thy + am = thyam), ėshtė emri shqip illirisht amė, ama (a^mė, a^ma), ėma, nė kuptimin amtar, e cila si formė fjalėformuese, bie nė pėrfundim logjik tė shprehjes shqipe thy amė, thy ama (ėma), Ama e thyer, (u) thy ama e lumit (vendi kryesor esencial i shtratit tė lumit), ku na rrjedhė emėrtimi thy+am(ė) = thyam(ė) thy ama Thyama, nga kuptimi i thyerjes sė Amės pellgazgjike illire, si kompozitė e formuar Thyam+is (nga sufiksi is) = Thyamis.
Mendojmė se, kjo ethymologji shqipe e emrit tė hidronomit Thyamis, lidhet linguistikisht shqip, me formėn tjetėr poashtu tė shqipes, ku nga shprehja thy amė, thy ama, rrodhi synonomi tjetėr me kuptimin e njejtė ēa amė, ēa ama, ku nė vet foljen shqipe thy, si fillesa e kompozitės Thy + am + is = Thyamis, pėrgjigjet poashtu folja tjetėr shqipe ēa (me ēa, ēamė, ēamje, tė ēamit, tė shkyemit thyerja e amės, ēarja e amės-ėmės), tė thyemit e amės, thyemja e amės, apo ēamja e amės (nė kuptimin e njejtė: ēamja e amės sė lumit) sipas shprehjes shqipe ēa am(ė), (u) ēa ama. Pra, edhe ashtu sikurse tek hidronomi Thyam(is), ėshtė synonomi Ēa+amė, (ēa ama, ama e ēame, ėma e ēarė, e ndarė, nga njė tėrėsi amtare Ēa (a)mė = Ēamė, ku me rėnien e njerit tingull, zanores a, si shėmangie fonetike shqipe, pėr tė shprehur njė emėrtim mė tė shkurtė, tė natyrshėm, sipas natyrės sė gjuhės shqipe, rrodhi emėrtimi ēamė (ēa+amė). Kurse, pėrmes pėrcaktimit sufiksal, iu dha prapashtesa ri, nė trajtėn e pashquar tė emrit, respektivisht tė toponomit Ēamėri (ēa+amė+ri), kurse nė trajtėn e shquar tė emrit-toponom mori fundesėn a sufiksin a, Ēamėri+a = Ēamėria, (ēa+mė+ri+a). Prej shprehjes thy amė, nė synonomin tjetėr tė shprehjes sė njejtė ēa amė, vetėm me njė ndryshim fonetik nga ai sufiksal i lashtė illirishte (is), nė kėtė ri-a, na rrjedhė i njejti kuptim sikurse Thyamis, poashtu edhe Ēamėria.
Nga kuptimi i shprehjes ēa ama (nda ama ndarė ėma-ēarė ėma), si kuptim filozofik, i ndamjes sė Amės pellgazgjike illire, mbeti si plotfuqishmėri linguistike edhe vet etninomi ēam (ēami, ēamėt) Ēami i Ēamėrisė, Ēamėt e Ēamėrisė, Ēamėria si pjesė e ndarė, e ēame nga trungu i hershėm pellgazgjik me Thanėn illire (Thana Ethana, Ethėna Athenne Athinė-a), poashtu edhe si pjesė e ēame (e ndarė), edhe mė vonė nga trungu illir Shqipėria.
Ēamėt, janė autoktonė nė trojet e tyre paragreke, si pasardhės tė pėrzierjes dardhane-etruske, ku na dokumentojnė shumė argumente tė gjuhės sė lashtė me elemente tė pėrziera gege-toske, tė dokeve e zakoneve, lirikės e epikės popullore dhe tė cilėt sot janė nė tehirė tė asimilimit e zhdukjes sė pamėshirshme nga gjenealogjia amtare pellgazgjike, prej grekėve edhe sot si arbėresh tė Greqisė, duke e ruajtur me shpirt ndėrdhėmbė gjakun, gjuhėn dhe kulturėn arbėrore! Ndėrsa, disa studjues i marrin Ēamėt si ardhės, pas grekėve, qė kjo theori ėshtė krejtėsisht e pabazė shkencore, sepse aty, nė ato troje shqiptare-illire, dembabadem ėshtė e ruajtur rrėnja pellgazgjike ku edhe si ilustrim robėrie, authori, Tasos Vurnasi, duke na dhėnė njė pėrshkrim psiko-fizik dhe toponomastik, shprehet pėr kėtė vend (atėbotė) tė paēamė, tė pandarė nga trolli arbėror, kėshtu: ėshtė njė vend sa njė Grusht Dhe, i mbushur me shkėmbinj, hone e burime tė ftoftė...Njerėzit, qė banojnė nė kėto vende, ngjajnė shumė me tokėn e tyre, janė tė ashpėr, tė veshur hollė dhe hijerėndė- ngase ajo hije e rėndė jo e tokės abėrore, sa e pushtuesve shekullorė, i bie Ēamėrisė dhe tė gjitha trojeve shqiptare ballkanike tė ēame (tė ndara) dhunshėm, si hije e rėndė e pushtuesve, e mishėruar me hijen e rėndė tė tokės arbėrore dhe e skalitur nė figurėn psiko-fizike tė ēamit (arbėreshit, shqiptarit), arbanitit (arvanitasit), tė tė gjitha kohėve e deri sotekėsaj dite.... -
Mirroor.
User deleted
ETHYMOLOGJIA E EMRIT DARDANIA
Origjina lingustike e emrit Dardania lidhet etnogjenetikisht, me paraardhėsit e shqiptarėve tė Kosovės, deri me shkatėrrimin e Illirisė sė Vonė, me rėnien e Mbretėrisė Dardane tė Gencit, mė 168 p.e.r. kur u lind kalendari I ri, me ditėn e muajit tė parė kalendor me fillin e epokės e cila quhet sot epoka e re. Ndėrsa ethymologjikisht emri - Dardania solli dhe formoi emėrtimin shkencor botanomin dardhė, dardha (Pyrrus communis L.) dru frytor gjetherėnės, I gjinisė sė dardhės I familjes sė trėndafilorėve (Rosacea). Vet emri shkencor botanik, lidhet me fjalėn skipe-illire tė stėrlashtė, nga Botanika illire edhe para kohės sė Dardhanusit e Theucerit.
Ethymologjia e vet emrit botanik Pyrrus lidhet me emrin e dardhanėve tė shumėhershėm paraballkanik, paragrek e paraeuropian para emėrtimit tė Grykės sė Dardhanelleve dardhane, para emėrtimit tė Dardhanisė afėr Hillionit e Abidhosit, atėbotė, kur shkenca shqipe- illire (skenca skipe) ishte nė kulmin e lulėzimit tė saj qė ne sot e quajmė Antikuiteti botėror, nė rrafshin trekontinental azio-afriko-europian historiografik dhe nė pėrmasa shkencore gjenerale.
Dardhania njihet historikisht nga babai I Historisė Herodoti dhe nga tjerėt authorė antik Dardhania si emėr gjeografik dhe mbretėri e lashtė prej Mijvjeēarit tė VI p.e.r. qė do tė thotė, tash e mbi tetėmijė vjet mė parė, qė ruan dėshmi e monumente arkeologjike nga Koha e Gurit, Bronxit dhe nga fillimet e neolitit. Prej atėbotė Dardhania (para)historike ishte e banuar nga dardhanėt illirian tė cilėt bėjnė pjesė nė dyndjet egjeane disa here nė histori, nga Azia nė Europė, nga Europa nė Azi dhe anasjelltas.
Gryka e Dardhanelleve, Dardhania afėr Hillionit e Abidhosit, e deri tek mbretėria dardhane e Hillit, Bardhillit, Agronit, Theutes e Gencit edhe deri tek shqiptarėt e sotėm tė Kosovės janė hallka tė kėputura historike tė cilat I pėrkasin njė tėrėsie gjeo-historike e historiografike illire-pellgazgjike.
Herodoti, shkroi mjaftė pėr jetėn e dardhanėve nė Ballkan edhe tej e kėndej Egjeut, por, edhepse ai ishte analizuesi I Homerit nė veprėn e parė europiane Hilliadha e Odhisea edhepse aqė shumė shkroi pėr heronjtė dardhanė tė Hilliadhės (Iliada) shkrimet pėr dardhanėt u deformuan nga politizimet e shumėta tė pushteteve gjatė periudhave historike mbi trojet trojane dardhane edhe vet nga authorėt antik, si historianė anti-illirian tė korruptuar oborresh mbretėrore tė mėvonshme greko-bizantine e romake.
Sipas shumė rezultateve arkeologjike tė cilat nė Egjee dhe nė Azi tė Vogėl, supozojnė praninė e njė elementi para-indoeuropian dhe paragrek, duke pėrcaktuar me njė lashtėsi tė hershme nė Mijėvjeēarin e III-tė p.e.r. Tė dhėnat historiografike edhepse me disa ndryshime pėr shkaqe tė politizimeve kohore, pėrsėri janė hallka hartografike tė shkėputura, tė cilat mund tė lidhen, por me njė mjeshtėri tė forte, duke I gjetur tė shtrėmbėruara tek disa authorė antik dhe mė reale tek disa linguistė e historian tė kohės sė re.
R. Malteni thekson lėvizjet dardhane, I provojnė edhe ngjashmėritė e emrave Trojan me ata illir. Ky fakt nuk dėshmon vetėm lėvizjet prej Azisė pėr nė Europė, por edhe anasjelltas. Shtegėtimet nga Azia nė Europė, do tė spjegonin me njė anė bredhjet e Eneut dhe tė heronjve tjerė Trojan, siē janė: Paridi, Hektori, Priami, Anhisi, Asaraku etj. tė cilėt kishin prejardhje ballkanike dhe dardhane, si heronj tė Hilliadhės homerike.
Emri Dardania qė ka origjinė linguistike nga botanomi dardhė, dardha dhe qė duhet tė thohet drejtė shqip Dardhania - ėshtė dirigjuar nga sllavistika, qė nuk ua qet goja disonin dh, nė mungesė tė kėtij dytingullorit dh ėshtė njė deformim fonetik edhe vet nė Shqipen e sotme, poashtu edhe nė Linguistikėn Shqiptare, nė Albanistikė kurse nė Shqipen e Vjetėr, si botanom, ėshtė ruajtur edhe si antroponom, zoonom dhe toponom Dardhan, Dardhanė, Dardhana Dardhania.
Toponomi Dardhania shtrihet nė rrafshin gjeo-historik dhe historiko-linguistik aqė tė madh euro-aziatik, saqė vetėm duke pėrkujtuar realtetin kohor njė histori illire tė humbur nė toponomet Dradhania e Trojės (Dardania e Troades, nė jug tė Hellespontit), qė edhe sipas Apollodorit dihet se nė territorin e Trojes (Troades) shtrihej njė krahinė me emrin Dardhania, duke vazhduar Straboni Dardhania, quhej sipas emrit tė qytetit dardhan, qė shtrihej afėr Hillionit e Abidhosit. Poashtu toponomi i sotėm - Dardhanellet lidhet direkt me emrin dardhan Gryka e Dardhanelleve (Gryka e Dardaneleve), e deri nė veri tė Ballkanit, me shtrimje nė onomastikėn ballkanike, deri mbi trevat e Delmatisė e tė Dakisė, respektivisht, edhe deri tek kulti i kulturės mythologjike Dardhanusi i Biri i Zeusit (Dadhanusi Biri i Zojsit) Tė gjitha kėto tė dhėna onomasiologjike antike, na japin njė pasqyrė reale, por nė hallka tė kėputura historike, tė cilat dikur ishin tė lidhura nė njė zinxhir gjeo-linguistik epokal.
Dardhanėt fisi illirian nga mbretėria e Hillit tė Hillionit, si trojan nga Hillioni (Hilli Jonė Hilli joni) formuar si mbretėri nė vete, kishin bėrė lėvizje nė dy drejtime: nė Ballkan dhe nė Apenine. Historikisht pėr lėvizjėn dardhane nė Veri e nė Jug , flasin me fakte historiografike sjegimet e toponomeve tė ngjajshme nė Azi tė Vogėl, nė Illiri dhe nė Apenine, nė Pelloponez e nė Sicilii.
Straboni shkruan se nė Dardhani janė dy fise dardhane: galabrėt e thunakėt analogjia e tė cilėve gjindet nė Jugun e Italisė galabrėt (Galabria galanėt, tė zeshktit, zeshkanėt, sipas fjalės shqipe galė, gala, Galani, galanėt, galabrėt galabrezėt (kalabrezėt e Kalabrisė), ku sipas tyre sot quhet edhe vet krahina Kalabria, kalabrezėt e Italisė sė sotme. Me lėvizjen e galabrėve kah Veriu Apenin u formua edhe etnonomi - Galia, galėt Frankėt Franca e sotme.
Galabrėt dhe Daunėt nė Apulli, qė nuk ėshtė vėshtirė tė spjegohet kjo analogji, jo e rastėsishme, kur dihet se territoret e Kalabrisė ishin tė banuara nga fiset illire: mesapėt e japygėt qė ishin vendosur atje nga Ballkani. Nė kėtė dyndje egjeane tė elementit kulturor nė siujdhesėn Apenine sigurisht kjo ėshtė pjesa e elementit etnokulturor tė dardhanėve. Historiani Plini Plak shkruan pėr fisin dardhan, tė cilin e ka shkatėrruar Diomedi nė Apenine.
Fjala mesap ėshtė krejtėsisht fjalė shqipe-illire, e cila ka spjegimin si dyshim i njeriut dhe shprehet pėrmes ndafoljes ndoshta, (Ndashta, ndashti) mesapė, mesapit = me dukėt, ndoshta mund tė jetė... kur njeriu ėshtė dyshues nė diēka, e qė nuk ėshtė i sigurtė nė veprimet qė e rrethojnė gjatė ekzistencės sė tij mesapė mesapit (po, jo), mesapėt Mesapia.
Lidhja gjenetike e mesapėve dhe e japygėve me illirėt ballkanik spjegohet me emrat illirė, nė mbishkrimet e epitafet issase e filalet e tyre: emri Drossus nė mbishkrimet issa e Tragurioni (gur troje) ėshtė edhe nė mbishkrimet mesape nė trajtė drossihi , Blatios (Isa) emri i njė princi ushtarak nga Apullia. Nė mbishkrimet mesape u dėshmua emri Blatves Blaves (Bllatva), emri Sallas tek Issa e Tragurioni, si edhe tek katundi Lumbarda.
Emri Lumbarda, qė nė shqipen spjegohet Lumbardha, lumi i bardhė, spjegon edhe vet ethymologjinė e emrit Lombardia, krahina e Lombardisė, me kuptimin Lumbardhia, nga dy fjalėt: lum + bardh, Lumi i Bardhė, qė shtrihet nė luginėn e lumit Po nė Italinė veriore Lombardia.
Nė Korēulla qė tek mesapėt njihet Salaihi, Salahiai, Sallonas, Sallontum etj, Tremeri, thekson: njė pjesė e kėtyre fiseve dardhane ėshtė ndarė edhe ka kaluar nė Azi tė Vogėl tek Frigėt. Dyndjet e dorikėve si dyndje egjeane (dorikėt dor ik, ik dorė, largohu me spjegim shqip) sipas disa historianėve, kėtė lėvizje dardhane e lidhin me dorikėt qė u bėnė nė fund tė shek. XIII p.e.r. dhe nė fillim tė shek. XII p.e.r. sipas Dabinoviqit. Kurse sipas B. Ēoviqit dhe A. Benacit, (AR IV-V JAZU 329) lėvizjet dadhane i janė shėmangur pjesės qendrore tė Illirisė (Shqipėrisė Veriore, Malit tė Zi, Dalmatisė(Delmatia) jugore e qendrore, Hercegovinės, Bosnjės Jugore, Rrafshit tė Dukagjinit e Sanxhakut, atėherė do tė thotė se, drejtimi i kėtyre lėvizjeve dardhane, u bė nėpėr pjesėt lindore tė Ballkanit. Nė kundėrshtim me kėtė mendim, M.V.Grashanini, thotė se: lėvizjet e dardhanėve, si lėvizje egjeo-dorike kanė shkuar kah pjesa Perėndimore e Dardhanisė, ose nė territorin e sotėm tė Kosovės duke mos e pėrmendė pjesėn tjetėr jasht Kosove, nė gjithė Sėrbinė, Malin e Zi, Bosnjen Lindore, Maqedoninė Veriore, vetėm pėr shkaqe politizimi tė territoreve tė pushtuara shqiptare-dardhane, anipse deridikund thejnė theorinė e Dabinoviqit, pėrsėri shihen lojėrat politike nė vend tė fakteve historike.
Nė dyndjet e mėdha egjeane nė pjesėn e saj tė drejtuar kah Jugu, rol vendimtar kishte Ballkani Perėndimor dhe treva e sotme e Kosovės. Nxirren konkludime tė shumėta jo vetėm nė forma hipothetike, se njė pjesė e madhe e formave tipike tė punimeve nga guri e qeramika, qė janė karakteristike mė vonė pėr paijonėt sėbashku me trajtat e caktuara metalike si forma tė nxierrjės sė fakteve nga punimet me dorė manifakturale kjo formė ka depėrtuar nėpėr Kosovėn e sotme kah Jugu, por sipas Grashaninit: duke e lėnė me siguri anash rrugėn e Moravės qė ishte Marga dardhane, lumi mė jetėdhėnės i dardhanėve pėr ekzistencėn e tyre deri nė shek. XVIII, kur pas spastrimeve etnike mbi dardhanėt, u bė vendosja barbare e sllavėve nė Dardhani. Mu pėr kėtė shkak edhe heziton Grashanini ta vėjė rrugėn e Moravės nė kontekstin dardhan.
Nga ky spjegim faktesh perifrastike duket edhe mendimi hipothetik, qė kėto hipotheza i forcon materiali arkeologjik i periudhės kalimtare nga bronzi, nė periudhėn e hekurit, qė vie nga Kosova nga territori qendror i Dardhanisė.
G. Novaku thekson: ...dadhanėt ishin popull nė vete, qė kishin qendruar (me tė njejtin emėrtim etnonomi e toponomi) deri nė kohėn e Justinianit I (527-565 e.r.) kur nė atdheun e tyre vet Justiniani ishte edhe i lindur aty, themelon qytetin Justiniana Prima duke i lidhur dardhanėt e Trojes (Troadės) me dardhanėt ballkanik, pasi edhe kanė tė njejtėn etnogjenezė trashigmie tė rodit tė tyre apologjetik ndaj lėvizjeve tė madha nė tė tri drejtimet e tyre veriore, lindore e perėndiore tė Ballanit dhe nė Apenine.
Hapėsira linguistike dardhane shtrihej nė gjithė territorin ballkanik, si hapsirė linguistike illire. Madje edhe nga kjo hapėsirė elementi gjuhėsor illirian, shtrihet nė kėtė territor tė gjėrė gjeo-linguistik, siē provon B. Hronzy, duke i dėshifruar tabelat e argjillit nga Knosusi. Kėtė konstatim tė Hronzy-t ...e provon edhe prania e toponomisė identike nė territorin anatolo-ballkano-egjean. Ky substrat paragrek ėshtė i karakterit para-indoeuropian, e tregon edhe fakti se koha e formimit dhe e diferencimit illirian, i cili ėshtė vendosur nė gjithė Ballkanin, bie shumė para vitit 3.000 p.e.r. kėtu edhe jetojnė illirėt me fatin e tyre historik.
Gjithė territori dardhan i pėrket zonės illire etnogjenetikisht, pėr nga karakteri linguistik dhe formula onomastike trepjesėshe tė cilėn Duje-Randiqi-Mioēeviqi, e konstatojnė nė Dalmaci ėshtė dėshmuar edhe me materialin epigrafik tė Dardhanisė (Studime Onomastike illire). Ndėr tjera kjo lidhje e pėrgjithshme, jovetėm jugore illire, por edhe me vet materialin linguistik tė Dalmacisė sė mesme nė territorin dardhan, shihet edhe nė analogjinė e spjegimit tė antroponomisė, tė atyre mbretėrve dardhan sikurse janė: Longarusi, Batoa dhe Monuniusi (Monuni) e Etuta*) pėrfundon studimi. F. Papazoglu, nė veprėn Onomastika dardhane ZFF VIII 1, thotė: i gjithė materiali i gjetur onomastik nė territorin dardhan, mund tė ndahet nė dy grupe emrash: 1. grupi lindor nė tė cilin ekziston elementi onomastik thrrakas dhe i cili pėrfshinė pjesėn lindore territorin ndėrmjet Skupit (Shkupit),Kumanovės e Naisses (Nishit) dhe 2. grupi perėndimor, nė tė cilin pėrfshihet territori i Kosovės dhe ēka ėshtė mė karakteristike nė Kosovė ėshtė dėshmuar onomastika e pastėr dardhane, e rrjedhimisht ajo illire, ku nuk mund tė mohohet pėratėsia illire e etnonomit dardhan qė jeton nė tokėn e vet.
Dardhanėt jetojnė nė tokėn e tyre. Edhe emrat specifik , analogjia e tė cilėve nuk mund tė provohet as tė dėshmohet jasht territorit tė Dardhanisė, tregojnė pėr praninė e elementit paraillir (pellgazgjik)- i cili ėshtė faktori mė mė rėndėsi nė ndikimin dhe nė formimin etnik, e sidomos nė formimi e Onomastikonit dardhan. Ky element kohėve tė fundit po identifikohet si substrat pellgazo-anatolian, idiomat e tė cilit, sipas Karl Oshtirit, janė ruajtura nė tė folmen e gjuhės paraballkanike nė Illirishten e stėrlashtė.
Dardhania duhet tė konsiderohet si zonė onomastike e veēantė. Fakti se emrat illirian gjinden nė gjithė territorin e Dardhanisė dhe se numri i tyre ėshtė shumė i madh edhe tė dėshmuar vetėm nė Dardhani, tregon se Onomastika illire nė Dardhani, ka qenė gjithmonė autoktone dhe jo e marrun nga jashtė pėrfundon me tė drejtė historike Fanulla Papazoglu.
Logografi Hekateu nga Mileti, shek VI p.e.r. ekzakt shkruan kėshtu: Kėtė po e shkruaj siē mendoj se ėshtė e vėrteta. Se ēka e tregojnė grekėt, e shumėta e tyre ėshtė qesharake. Madje edhe atėherė kur grekėt flasin pėr illirėt, pėr fiset e tyre e sidomos pėrmarrėdhėniet e tyre me botėn, - gjithmonė flitet nė kontekstin e politikės maqedone, apo romake... Ky mendim real i Hekateut ėshtė vetėm njė nga shumė dėshmi tė gjalla pėr falsifikatorėt grek, sesa e kanė injoruar gjuhėn e kulturėn dhe shkencėn illire duke e pėrvehtėsuar tejmase dhe njėkohėsisht, kėtu shihet haptazi droja greke nga ringjallja illire!
Tėvona, Hekateu nuk ngurron tė shkruaj edhe kėshtu: Hekateios Milesios hode mynthetai tade grafo, hos moi dokei alethea eimai gar Hellenon logoi poloi to kai geloioi, hosemoi fainontai eisin.
Kur Apiani i Aleksandrisė jep spjegimin e tij gjenealogjik mbi fiset illire: Kai tode moi malista, polla mytheunton hetera pollon, areskei. Illyro de paidas Enhellea, kai Autarie, kai Dardanon, - kai Miadon, kai Thaullanta, kai Perraibon genesthai kai thugateras, Parthokai Daortho kai Dassaro, kai heteras. Hothen eisi Taulantioi te kai Peraiboi kai Enhellees, kai Autarieis kai Parthenoi, - kai Dassaretioi kai Darssoi. (Apiani: Illyria IV).
Interesante ėshtė paraqitja e fiseve illire nė gjuhėt i.e. greke, sllave e romane. Krejt ashtu sikurse e kanė marrė tjerėt kuptimin e etnonomeve tė fiseve illire edhe ashtu ka mbetė edhe jasht kontekstit tė gjuhėve tė tyre, nė disa variante gjoja gjenerale globalisht nė pikėpamje linguistike. Si pikėpamje fonetike e morfologjike fjalėn emėr illire, me pamundėsi theksimi nė disa gjuhė tė tyre edhe pėr shkak politizimesh edhe me vet shkencėn linguistike derisot, iu kanė imponuar popullit, me pamundėsi theksimi tė tingujve dhėmbėzorė (th, dh), disa grykore qiellzore (kh*, g-j, gh, gl, kl, kh, hr) sidomos kur ka mungesa tė theksimit tė grupeve (nd, ng, o-shkurtzėshe) janė probleme tė hapura pėr diskutim.
LATRONĖT E DARDHANISĖ. njihen nė histori si kryengritėsit dardhan kundėr pushtimeve tė huaja e robėrisė, nga fuqitė e tė dy anėve tė udhės diellore deri tek njohja historike e dardhanėve tė sotėm tė fundshekullit XX-tė kundėr masakrave masive e pastrimeve etnike sllavo-ruse mbi territorin e ngushtė dardhan tė Kosovės. Nė burimet antike tė shkruara, dardhanėt njihen si fis i fortė i pėrmendur, luftėtar tė fortė e tė qendrueshėm nė ēfarėdo ekstazash tmerri luftėrash eventuale - qė pėrballuan tė gjitha rreziqet shkullore e mijėvjeēare prej tė huajve. Njihen mbretėritė dardhane nga Bardhilli, Agroni, Theuta e Genci. Kėshtu nga shek.III p.e.r. dardhanėt kishin njė shtet tė fortė e tė fuqishėm politik, ushtarak e administratinv nė Ballkanin illirik. Krijuan mbretėrinė me dinastinė e Llongarit dhe si fuqi e madhe politike ballkanike. Nė atė kohė tė Illirisė sė vonė pas shumė mbretėrive para epokės sė re, njė nga qytetet me rėndėsi e qendėr e madhe tregėtare xehtare e Dardhanisė ishte Damastioni, i cili ka krijuar edhe monedha te veta origjinale tė mbretėrisė dardhane, si dhe qytetet tjera kryesore: Skupi, Municipi, Upiana, Justiniana Prima, Naissa, Ulkinioni, Skardi, Skodra.
Skupi-Skardi-Skodra pėrbėjnė tretoponomshin linguistik qė tregon njė tėrėsi territoriale kompakte dardhane, njėsi e pandashme antroponomike, toponomike dhe si onomasiologji unikate e njė populli ashtu sikur edhe ėshtė populli i sotėm shqiptar. Shihet gjeneza e njejtė e kėtyre tre toponomeve nė fjalė, linguistikisht si gjenezė e pėrbashkėt e kėtyre tre emėrtimeve si emra gjeografik, tė cilat pėrbėhen nga rrėnja e njejtė e fjalės me dytingullorin SK (SC) sku ska sko si njė tėrėsi gjeo-historike dhe gjeo-politike, e cila nuk mund tė ndahet arbitrarisht, ashtu sikundėr nuk mund tė mbetet e ndarė gjeo-politikisht pėr shkaqe politizimesh ballkanike.
Shkupi ishte kryeqyteti i dytė i Dardhanisė pas rrudhjes gjeo-politike nga invazionet sllavo-bizantine e romake, deri me rrudhjen gjeo-politike tė fundit deri tek Shkodra e Theutės dardhane illire, buzė Adriatikut (Hadriatikut illirian) si qendresa jo e fundit e genit illirian dhe Gencit si mbreti i fundit i Dardhanisė (168 p.e.r) kur ra nėn pushtimin romak.
Tė gjitha fiset illire: dardhanėt, makedhonėt, epirotėt, ardianėt, skordistėt, delmatėt, liburnėt, dakėt, paijonėt, e deri tek fiset e hershme Thaullantėt dhe Henhellejtė (Enkellejtė), me formimin e mbretėrive tė tyre tė veēanta, disa herė historikisht u rrėnuan nga luftėrat ndėrmjet tyre e deri tek luftėrat me pushtuesit e invazionet e huaja u rrėnuan dhe u ribashkuan disa herė nė histori popullėzuan Ballkanin dhe Europėn e mė gjėrė, duke krijuar gjuhė e kultura europiane e botėrore.
Onomasiologjia europiane fillon me illirėt, e nuk mund tė spjegohet as vet emėrtimi i saj si shkencė linguistike, pa rrėnjet e Shqipes sė Vjetėr, sepse tė gjitha gjuhėt i.e. e kanė si burim tė pėrbashkėt Illirishten e Lashtė e cila sot ėshtė gjuhė e gjallė, me bijėn e saj tė drejtpėrdrejtė Shqipen ballkanike.. -
Mirroor.
User deleted
ETHYMOLOGJIA E EMRIT EPIR - EPIRI - EPIROT
FJALA PIRI - ME ORIGJINĖ PIE
Emri EPIR, me tė cilin kuptojmė fiset e lashta illire Epiri, epirot, epirotėt, (fiset mė kryesore qė ishin thesprotėt, kaonėt e mollosėt) - ethymologjinė e vet e ka nė rrėnjėn e fjalės pyrr dhe sufiksi illir us - PYRRUS si fjalė skipe-illire e cila lidhet me fjalėn shkencore, botanomin pyrrus, qė ėshtė vet emri dardha (Pyrrus, dru frytor I gjinisė sė dardhės I familjės sė trėndafilorėve Rosaceae). Epirotėt janė Dardhanėt e lashtė, si fise tė Illirisė Jugore, Epirotėt janė Dardhanėt e Jugut.
Emri EPIR nė tė cilin ėshtė alterfoni, tjetėrzoni apo tingulli tjetėr, pėr ndryshim nga tingulli I mesit tė rrėnjes, si rrokje gramatikore pyrr=pirr=pir (y=I), tė cilin e kemi deri tek shqiptimi I emrit Pirro qė lidhet me Dardhanishten e Lashtė historikisht para milleniusit tė gjashtė (milleniusi VI p.e.r) ky emėr - epir e formoi kompozitėn epyrrus nga nyja e parme E, e cila ka kuptimin nga, prej, e pyrrusit E Pirros, nga Pirro me origjinė etnogjenetike antroponomike nga E Dardhanit, me origjinė tė lashtė dardhane.
Edhepse ndoshta dikujt I duken si tė ndryshme kėto dy antroponome epirotėt e dardhanėt si emėrtime dhe ndoshta dikush mendon ndonjė ndasi, Epirotėt e Dradhanėt e Illirisė, janė vėllazėr tė njė gjuhe, gjaku e historiografie illire, tė vetmit qė ruajtėn etnogjenezen illire, si I vetmi popull pasardhės I drejtpėrdrejtė illirian ballkanik, qė sot pėrbėjnė antroponomėt gjenerale gega e toska dhe toponomet Gegėnia e Toskėria.
Nė tė gjitha kėndvėshtrimet analitike-sintetike tė ethymologjisė sė emrit Epir na dalin disa forma shprehėse semantike, me tė cilat mund tė gjurmojmė edhe mė thellė nė pikėpamje historike fonologjike e morfologjike, duke ndriēuar edhe mė shumė fjalėn rrėnjė pyrr pirr pir se ėshtė me kuptim shumė tė hershėm dardhan piri, me piri, qė ka kuptimin e sojit, rodit tė njeriut, I cili e ka njė apo disa veti dhe karaktere me piri, si formė e ruajtjės sė trashigimisė.
Kemi sot shprehjet shqipe: ai e ka me piri piri I mire, piri I keq, e ka me piri mbretėrinė, e ka me piri bujarinė, e ka me piri besėn, e ka me piri dhunėtinė, e ka me piri vendosmėrinė, e ka me piri mėnēurinė, etj. Apo edhe nė rastėt e kundėrta, pėr vetit e karakteret, veset e liga tė njeriut I kemi shprehjet shqipe rrėnė me piri, e ka rrėnėn (gėnjeshtrėn) me piri nė gjak, besėpremė me piri, dorėshtėrnguar (koprrac) me piri, tradhėti me piri, ligėsi me piri, piri I mbrapshtė, piri I dreqit etj. Do tė thotė se fjala shqipe piri, ėshtė fjalė qė I takon origjinės sė njeriut - pėrcjellja e tė mirave poashtu edhe e tė ligave tė njeriut - me piri
Origjinalisht, kur njeriu e ka diēka tė thellė nė vete, nė universin e tij personal tė tij, e ka njė veti a karakter, tė mire ose tė keq, tė trashėguar brezpasbrezi, qe prej nga origjina e tij etnogjenetike, e ka me piri qysh nga geni I tij. Kjo fjalė piri shpreh diēka rrėnjėsore trashigimore, qė e ruan me fanatizėm diēka tė vyrtytshme, tė mire apo edhe tė ligė.
Poashtu kemi shprehjet shqipe tė sotme: dikush e ka me piri dashurinė e dikush e ka me piri urrejtjėn, e ka me piri bėmirėsinė poashtu dikush e ka me piri hajninė, ai/ajo I ka me piri pėrgojimet, thashėthemėt, - dikush e ka me piri heshtjen, e ka me piri mjeshtėrinė, nuk e ka me piri, se nuk din me ngulė njė gozhdė nė mur E dikush e ka me piri guximin, heroizmin me piri, atdhedashurinė me piri, sinqeritetin me piri, besnkėrinė me piri, e oratotinė me piri, gojtarinė, dikush e ka humorin me piri, satirėn me piri e dikush e ka me piri frigėn, tutcan me piri, lajkatar me piri, gjakpirės me piri, dembel me piri, lahper me piri, injorant me piri, sahanlėpirės me piri, vegėl e huaja me piri, hegjemonist me piri, krimiel me piri, etj. Fjala piri qėndron mbi traditėn etnogjenetike tė njeriut, atje nga piri I tij njeriu qė rrėfehet me piri para rrethit tė vet, para popullit tė vet edhe para botės.
Fjala piri ėshtė trashigimia nga geni I njeriut, qė e pėrciell rodpasrodi dhe nuk mundet tė mos e shfaqi kudo qė gjėndet, sepse ai piri lėvrinė nė mendjen e shpirtin e tij Kėto ishin vetėm disa kėndvėshtrime psikologjike, sociologjike, filozofike, apo thjeshtė kėndvėshtrime gjenealogjike tė personalitetit tė njeriut, si anė pozitive dhe negative.
Mendoj, se fjala piri e hershme skipe-illire, formoi edhe vet emrin shkencor botanomin pėr bimėn pėmėn dardha pyrrus, si dhe njė numėr tė madh kompozitash PIE (paraindo-europiane), tė cilėn fjalė piri, e kemi nė formė: antroponomesh, toponomesh, hidronomesh, emėrtime metalesh, emra gjeografik, fjalė nė gjuhėt i.e. dhe PIE.
Fjala piri formoi emėrtime fisesh illire sikurse janė: pirust, pirusti, pirustėt, -pirat, pirati, piratėt, - piroman, piromani, piromanėt, si xehe nė mineralogji piriti (FeS2), pirotina, kalkopiriti etj. Poashtu fjala shqipe piri formoi emėrtimet e ndryshme nė disa gjuhė i.e. sikur e kemi nė anglishte Empire mbretėri me piri, tėvona emėrtimin pėr pėmėn dardha pikėrisht pear (pi:r) ang. ashtu sikurse qė e krijoi vet nė shqipen fjalėn folje pi, pirė, emėrtimet shqipe pyrg, pyrgu, pyrgje-t ndėrtime me piri. Poashtu fjala skipe-illire - piri formoi fjalėt greke e latine e turke piri I formoi sikurse janė: pyros=zjarr, greq.pireks, pirheliometri, pirdin, piridinike-piridinare, I,e piridinos, (fjalė illire nė greke) - pyr-a-ae pyram-is-idis, - Pyram-us, - Pyrg-I qytet I lashtė nė Etruria, - Pyronea us, - Pyren-e-es, - Pyren-eus-ei, - Pyrethr-um I, - Pyriphlegeth-on ontos, - pyrop-us (Bronz), - Pyrrha-se, Pyrrh-a-ae, Pyrrhi-as-adis, Pyrrh-us, Pyrrh-o, (antroponome).
Poashtu fjala skipe-illire nga Tokarishtja, piri, formoi edhe fjalėn turke me tė njejtin emėr, qė reflektohet si huazim nė shqipen sot dhe ėshtė krejt fjalė PIE illire e lashtė.
Fjala piri pir formoi emrin gjeografik Pirineje-t, emėrtuar nga Piratėt, fiset illire tė hershme: piratėt e baskėt bashkėt (ata qė rrijnė bashkė) emėrtuan siujdhesėn nė fjalė Pirineje. Poashtu kemi formimet e kompozitave tjera - pir-Piramidė, piramida, - si formė ndėrtimi me piri etnogjenetik, piramidon (ilaē), piranometri (instrument), piragirit (mineral), pirateri-a , pirazol, (aminopiri, antipiri), piridosin, pirimidin, pirofobi-a, piromani-a, pirofilit-I, piroforik, pirogaloz, pirogen, piroga, pirografi-a, piroksena, piroksilin, pirolatria, piroliza, pirolyzit, pirop, piroplazmoza, piroteknika, pirueti, Pirot-I (afėr Nishit) etj, Tė gjitha kėto kompozita antike i.e. janė me ethymologji skipe-illire-pellgase, tė huazuara nė Greqishten dhe nė gjuhėt tjera i.e. ku tė gjitha kėto emėrtime paraqesin llojin e pirit, qoftė si antroponome, toponome, emėrtime metalesh barnash (ilaēesh), sėmundjesh nė mjekėsi, aparatesh, instrumentesh shkencore etj.
Fjala pir pyrr-us=dardhė PIE formoi emrin gjeografik, toponomin EPIRI, si vend me piri, njerėz me piri, mbretėri me piri, nga shprehja tokė e pirit, vend I pirit, gjithashtu u formuan edhe fjalėformimet tjera tė dalura nga kjo rrėnjė epir, epirot, epiroti, Epirotėt, gjuha epirote e njohur nė lashtėsi edhe nga F.Bardhi nė letėrsinė e vjetėr shqipe (Fjalori latino-epirotik), kėto, emėrtime si: antroponom, toponom e botanom, nga Botanika illire, me origjinė qė tej kohės sė lashtė tė Dardhanusit e Theucerit,
Poashtu edhe vet emri I mbretit epirot Pirro, si antroponom, nga rrėnja pyrr Aquilla Pyrrus (Shqipja Pirro), Pyrro- Pyrrus, Pirroja, Pirrua, (297-272 p.e.s.), vie me ethymologji dardhane, si piri dardhan I Illirisė Jugore.
Studimet e derisotme linguistike pėr emrin Epir- Epiri nuk besoj tė kenė ndriēuar me vėrtetėsi ethymologjike prejardhjen e toponomit as tė antroponomit nė fjalė. Sipas disa shenimeve linguistike thuhet se emėrtimi Epir pėr krahinėn dhe njė nga shtetet e Ilirisė sė Jugut, qė shtrihej nga malet e Vėtėtimės (Akrokeraunet antike), dhe rrjedhja e mesme e Vjosės, nė veri deri nė gjirin e Ambrakisė nė Jug, dhe nga malet e Pindit nė Lindje e deri nė brigjet e detit Jon nė Perėndim. Emėrtimi Epir, pėr kėtė krahinė (nė greqisht, do tė thotė stere, tokė), ka qenė pėrdorur nė fillim nga autorėt grek, si njė emėr I pėrgjithshėm, qė pėrcaktonte pozitėn kontinentale tė saj pėrballė Greqisė ishullore.
Vetėm nga fundi I shek.VI p.e.r. ai u shėndrrua nė njė emėr tė pėrveēėm gjeografik, ndėrsa, nė gjysmėn e dytė tė shek.IV p.e.r. ai mori edhe kuptim tė pėrcaktuar politik.
Kėtu kemi vetėm domethėnien nė greqishte (stere, tokė) tė vet emrit Epir ndėrsa nė shqipen ēuditėrisht na mungon, qė sipas Linguistikės Gjenetike, emri - Epir ldhet me rrėnjėn pir- pirr - pyrr - (pyrr-us=dardhė) si fjalė paraido-europiane (PIE) p>:I r ® - khs.< p :y* > rr= pyrr < pir*I PIR-I PI:R (Ė) - PIRI.
Kjo fjalė - epir nuk ka aspak kuptim linguistik me fjalėn greke stere, tokė, qė vetėm ėshtė njė kuptim gjeografik pėr grekėt dhe qė sipas pėrpjekjeve pėr greqizimin ballkanik, edhe kjo na qenka spjegim grek, veēsa pėr ta njohur politikisht Epirin.
Fjala Epir, nė zbėrthimin e saj fono-morfologjik, nė rrokje, diftongje e tinguj, na del nga pėrbėrja e njė nyeje tė parme e dhe njė emri shumė tė lashtė PIE pi:r(ė)-piir- pi:ri piri - qė ėshtė geni trashigues si antroponom, zoonom, botanom dhe etnonom.
E nyje e parme e emrit nė fjalė nga E Pirit
PIR emėr i lashtė PIE piiri, geni trashigues, pėrciellja etnogjenetike e genit
Nė kėtė mėnyre, methodė ethymologjike, mendoj se mund tė bėhet vet pėrcaktimi shkencor linguistik i emrit EPIR E + PIR = EPIR-I pėr ta pėrcaktuar etnonomin EPIROT qė rredhė me domethėnie paragreke e paraturke, respektivisht piiri si fjalė shqipe-illire-pellgase PIE.
Piri piiri si fjalė me ethymologji tė ndryshme sipas linguistėve tė derisotėm, nuk do tė thoja se qėndron si emėr i pėrcaktuar, ashtu sikur thonė si G. Masachio i cili na jep pėr emėr Pyloria: Epirochin lingua albanese se dice Pyloria. - Gjithashtu edhe Dh. Shuteriqi, Fjalė nga leksiku i shqipes fq.353, respektivisht, kur merret si ethymologji karakteristike e me interes tė veēantė, se kjo fjalė pir(ė), mund tė krahasohet me fjalėn pyll piir=pyll, duke e krahasuar i dyti tė parin se fjala piri po u krahasojka me fjalėn pylli duke aluduar nė fjalėn e lashtė pyrr=pyll. Kėtu nuk kemi aspak tė bėjmė me tė njejtėn fjalė, jovetėm qė nuk ka asnjė mundėsi fono-historike, tė shėndrrimit tė tingullit tė dyfishtė RR nė LL por qė kuptimi shqip-illir na ēon drejtė tek emri origjinal PIE pir(ė), piir piri e nė etnonomin nė fjalė kuptohet tokė me piri, Tokė e Pirit Epiri.
Ėshtė interesant se linguistėt nuk mund tė tejkalojnė sundimet greko-romake tė kohėrave, pėr tė dalė nė fushė linguistike gjenerale, tė kėtij emri epir nga rrėnja pir-pyr - kur dihet se edhe emėrtimet e disa toponomeve dhe antroponomeve nė Linguistikėn Gjenerale, pra nė gjuhėt boėrore tė Antikutetit, janė formuar kompozitat, si ato interkontinentale piramidė, piramida, ku fjala piri gjėndet me prejardhje qė nga Thoti Skipe.
Nuk do tė ishte me interes linguistik vetėm pėr antikėn ballkanike, qė kjo fjalė tė mos jetė kaq universale me karakter botėror. Shih, na siellė ethymologjia nga piramdat arabe e shumė kompozita tjera arabike e aramike, deri tek ato kompozita jo vetėm nė gjuhėt arabe tė sotme, por edhe nė gjuhėt aziatike dhe indo-europiane.
Nga piramidat arabe e deri tek Pirinejet e mė gjerė nė gjuhėt i.e. ėshtė njė rrafsh interkontinental linguistik, prej formimit tė antroponomeve, toponomeve dhe etnonomit Epir qė inkurajon njė vėmendje mė tė madhe sesa na duket nė studim linguistik, duke e analizuar nga disa kėndvėshtrime ethymologjinė nė fjalė.
Mund tė karakterizojmė thirrjen nė emėrtimin Epir Epirotica-Epirotcum nga authorėt antikė grek e latin, tė cilėt e morėn nė dispozicion linguistik, tė quhėt kėshtu gjuha epirote nė vend tė gjuha shqipe, apo gjuha illire ku e kemi edhe tė authorėt e vjetėr shqiptarė ky nomim antik u bė pėr shkak se epirotėt ishin nė lidhje ekonomike edhe kulturore mė afėr me ta dhe edhe gjatė pushtimeve greko-romake me njė periudhė kohore mbi njė millenium pushtuesit bėnė pėrpos copėtimeve territoriale tė tokave illire edhe copėtime kulturore e shkencore, duke e quajtur shqipen illire si gjuhė barbare. Kjo inisiativė politiko-strategjike, nuk u bė pa njė qėllim kryesor, pėr strategjinė e robėrimit dhe asimilimit tė tė gjitha fiseve illire nė ato romake (e sllave mė vonė), me mbetje tė tė vetmit pasardhės illirian popullit shqiptar por, qėllimi ishte tė zhduket Illiria pėrmes fiseve si mbretėri tė saja dhe tė sundojnė mbi gjuhėn barbare qė qėllimisht e quanin pushtuesit me parollėn e lashtė pėrēaj e sundo (divita et impera). Po kėsaj parolle antike tė shfarosjės illire si botėformuesja kulturore e shkencore, iu nėnshtrua edhe hartografia shqiptare, duke e marrė tė ndarė Mbretėrinė illire, nga ajo dardhane, makedhone kur dihet se, mbretėri illire ishin tė gjitha mbretėrit e Illirisė para asimilimit tė tyre, qe para romanizimit e sllavizimit tė tyre si ajo e Dardhanisė, Makedhonisė, Delmatisė, Liburnisė, Dakisė, Ardiejve, Adrianėve, Arianitėve, Paeonėve etj. Tė gjitha kėto mbretėri ishin nė hartografinė illire si Perandoria illire e kohės, qė sot quhet koha parahistorike.
Pėr atė sot copėtimi i tokave shqiptare nė mėnyrė strategjike, dhunėshėm e ka politizuar edhe historinė e shkencėn i.e. duke polarizuar me ekzistencėn illire, nė dėm tė interesave shqiptare, nė mėnyrė qė tė na dukėn tė huaj nė mes veti kėta pasardhėsit illirian, kur shqiptarėt ballkanik janė popull parahistorik...!. -
Mirroor.
User deleted
ETHYMOLOGJIA E EMRIT ALBANIA
Diftongu AL difton njė lartėsi tė bardhė, bardhėsi e lartė, shprehje e madhėrishme bardhėsie, pėr tė ardhė der tek kuptimi I dritės bardh kuptimi I tė cilės bardhėsie tė lartė, vie nga ama, ėma krijuesja e bardhėsisė dritės duke u kthyer nė shprehjen e theksimit tingullor tė dyfishtė - L+L = LL, ku nga diftongu AL, u formua diftongu ALL ama LL(AMA) llama illire drita atje N*- AL T deri tek kuptimi I shprehjes DRITA ATJE NALT(Ė) gege-shqipe dhe DRITA ATJE LART(Ė) toske-shqipe.
Diftongu AL difton si ngritje lartė deri tek kuptimi I dritės, bardhėsisė, e deri tek krijuesi nga drita zjarri nė kuptimin e gjithėsisė me dyfishin e tingullit L LL - Gjithėsia All-ah (arabe), nga al nyje e parme e gjuhėve arabe, deri tek diftongu - ALL = gjithė, e gjitha, e tėra nė gjuhėt gjermanike,(Alleman), ALL (o:ll) gjithė, krejt nė gjuhėt anglo-saksone (all sky). Pra, nga tingulli L - si ngritje lartė e deri tek formėsimi I bardhėsisė dritės LL.
Diftongu - AL ėshtė kuptimi I fjalės N+<al*> T (Ė) bardhėsi e naltė bardh nė naltėsi bardhėsi e lartė, bardhėsi e ngritur - diēka e ngritur, e lartė, nė kuptim bardhėsie, e deri tek kuptimi i dritės e kemi nė disa fjalė shqipe - MAL M*AL mali, kodėr e lartė, e madhe, kodėr e ngritur mbi rrafshin tokėsor, e cila fjalė ėshtė PIE (paraindo-europiane), fjalė aqė e lashtė shqipe mal, mali, malet, malor, malok, Malcia (Malėsia), malėsori, malėsorja, malėsorėt etj.
Diftongun AL e kemi poashtu nė fjalėn shqipe PAL p*< al (krhs), pale, paleo (zoiku), nė shqipen e vjetėr ka kuptimin e domethėnies sė lashtėsisė, apo kur dikush pyet Pale, na thuaj diēka... ? Apo kur ēuditet njeriu pėr diēka Pale pale! Si shprehje e pakėnaqėsisė apo edhe e kėnaqėsisė, kur ndėgjon dika tė bukur, tė mėnēur...
Diftongun AL e kemi poashtu nė fjalėn dal = d*al dalja, tė dalurit, rrugėdalja, derėdalja, shtegdalja, qė kuptohet si avansim pėrpara, e deri tek fjala ndal (nd)* al ndalja, ndalimi (halt, ger.), qė kulmi i fjalės ėshtė rrėnja al. Poashtu tek fjala shqipe kal-i k* al kuptimi edhe si zoonom, emėr kafshe, kalė, kali poashtu edhe si fjalėformuese e disa kompozitave tjera kalimi, kalorėsi, vendkalimi, anashkalimi, kaluar, kaluese etj. Gjithashtu nė fjalėt tjera shqipe val val(ė), vala v* al si ngritje vale mbi nivelin e ujit, - fjalė fj* al (ė), ku fj ėshtė tė folurit, gjuha, tėvona tek fjala shqipe b* al (ė) Bal(ė) ėshtė si kuptim bardhėsie, Bala.
Kurse me rrėnjen e diftongut al si ngritje, pėrsosje e tė shprehurit tė gjuhės fjala gjithashtu kemi fjalėn shqipe gal g* al (geni - al ) si ndryshim i genit al , deri tek fjala qė shquan si sufiks al gjeneral, sufiksal genial, gjenial, verbal, paradoksal, final etj.
Kėto ishin vetėm disa fjalė shqipe, pėrmes tė cilave deshtėm tė kuptojmė se ku gjindet diftongu AL nė parimin: prej tė afėrmes kah e largėta, duke hulumtuar deri tek burimi apo ethymologjia e diftongut nė fjalė, pasiqė ėshtė aqė i lashtė PIE deri tek Gjuha e Parė e njeriut, nė kuptimin gjeneral pėr tė dalė tek formimi i rrokjes alb si njė nga shumė rrokje tjera alb, alf, alk, alp, alv / alb = alba, albania, / - alf=alfa, / - alk= alka, alkimia, / - alp= alpe, alpet, / - alv=alvan, alvin, alvanit etj.
Diftongu AL formoi antroponome, toponome, etnonome, PIE qė mendoj se ėshtė mė i lashtė sesa diftongu AR pėr tė ardhė tek rokjet e pėrafėrta ALB ARB respektivisht tek etnonomi alban arban (albėn arbėn) Albania Arbania Arbėria, deri tek etnonomet arbanas, arbėr, arbėresh, arvanit-as etj.
Pėrkundėr tė gjitha studimeve tė derisotme tė linguistėve: G. Majeri, A Majeri, N. Jokli, E. Giordano, P. Skoku, M. Pavloviqi, V. Dorsa, T. Trajanoski, P. Ilievski, J.B.Hofmani, A. Walde, H. Pederseni, A. Ducellieri, A. Vukiēeviqi, A.V. Desnickaja, M. Shufllaji, C. Truhelka, e deri tek linguistėt shqiptarė S. Frashėri, E. Ēabeji, Sh. Demiraj, A. Xhuvani, I. Ajeti, A. Buda, Z. Shkodra, R. Ismaili, S. Anamali, Dh. Shuteriqi, E. Sejdaj etj. tė cilėt dhanė kontributet e tyre nė ethymologjinė e emrave alban arbėn si pėrfundim i derisotėm shkencor linguistik mbetėt ēėshtje e hapur dhe se nuk ekziston njė mendim i pėrbashkėt definitiv se kėto dy fjalė alban arbėr janė me ethymologji illire-shqipe, por Ēabeji e Pederseni, ngulin kėmbė se kėto fjalė janė tė huaja (!) duke u nisur nga rrėnjet alb arb. A duhet tė mbetet kjo ende ēėshtje e hapur e derikur?
Mjafton ta marrėsh vetėm studimin e njerit prej kėtyre studjuesve dhe tė gjithė i ke aty !
Pėrdorimi i kėtyre dy emėrtimeve alban - arban (arbėn), qoftė si rrėnje tė fjalėve alb arb edhepse pėrputhen hipothezat e linguistėve, se kemi tė bejmė me tė njejtin etnonom etnogjenetik tė pėrcaktimit tė emrit pėr tė njejtin popull, i cili mė vonė do tė quhej shqip shqiptar ( e qė ndoshta, edhe para kėtyreve skip skiptar), - duhet kuptuar si ndryshim kohor gjatė etapave historike dhe ky pėrdorim (pėrgojim) jovetėm qė flet pėr tė njejtin popull, por ngėrthen nė vetvete njė dallim si metamorfozė kuptimore etnonomike, pėrmes dy tingujve tė ndryshėm tė tė dy rrėnjeve L tek rrėnja ALB dhe R tek rrėnja ARB. Tash, shtrohet pyetja: cili prej tingujve tė tė dy rėnjeve L (ALB) R (ARB) do tė ketė ekzistuar mė pėrpara nė rrėnjen e vet L nė alb apo R nė arb, pėr ta dijtur se cila nga kėto rrėnjė ėshtė mė e lashtė?
Arabėt jetuan nga ari (ari i bardhė e ari i zi nafta), ndėrsa
arbnorėt jetuan kryesisht nga ara e bukės si formė ekzistence.
Nėse diftongu AR si fillesa e emėrtimit tė etnonomit arab Arabia do tė bazohej nė pikėpamje ethymologjike do tė thoja, se vie nga kuptimi i metalit tė ēmueshėm ar, ari, sepse atje nuk kemi tė bėjmė me arė ara arat tokė e gatshme pėr tė mbjellė tė lashtat, sikurse kemi tė bėjmė tek etnonomi arban, arbėn Arbania Arbėnia / arbėr Arbėria. Mendoj se diatheza etnonomike dallon pėrnga procesi i punės, ku nėnkuptohet puna si mjet ekzistence. Ēka do tė thotė se diftongu AR ėshtė mė gjeneral i pėrgjithėsuar tek disa popuj ar arab /, ar armen /, ar arban-arbėn-arbėr / - si e drejtė kuptimore etnogjenetike e popujve nė fjalė nga tė tri rrėnjet ara / arm / arb / - si etnonome pėr tre popujt arab, / armen, / arban-arbėn-arbėr. Nga diftongu ar u formuan rrėnjet tjera, tė cilat dallojnėe secila sipas kutimit tė tyre, gjatė formimit tė emėrtimeve sikurse janė disa sosh: arb, arg, arm, ark, art, ars, arp etj.
Ndėrsa, tek etnonomi nga rrėnja alb kemi njė kuptim fonetiko-morfologjik nė vetvete, sepse ėshtė i vetmuar, si njė etnonom nė vete, me paraqitje synkronike tė njė singullariteti morfologjik, qė formoi etnonomin alban Albanoi Albanopoli Albania.
Mendoj se mė e lashtė ėshtė rrėnja alb, si rrėnja monomorfologjike e etnonomit sesa kjo arb, tė cilat i pėrkufizon nė pėrcaktimin emroro-historik vet tingulli i pėrbashkėt B, i cili e fikson kuptimin e njejtė, respektvisht - i cili i shquan rrėnjet nė fjalė alb arb, sepse rrėnja alb ėshtė e njėmvehtėsishme, qė nuk ka ndonjė shoqe tjetėr, pėrsa i pėrket njė etnonomi pėr emėrtimin e popullit alban, qė vet albanėt ishin njė prej fiseve illire-pellgase.
Nga rrėnja arb kuptojmė njė rrafsh tė pjerrtė, pėr qėllim sa mė lehtėsim pune fizike, bregore tė njė are tė bukės si arė buke, nga arė basi arėbansi - arėberėsi / arban-arbanėt Arbania / arbėnėt Arbnia Arbėnia / arbėri arbėrėt / arbėresh arbėreshėt Arbėria. Edhe kjo ka tė bėjė me njė naltėsi n* - al t (ė), lartėsi ku krijon njė bardhėsi tė tė lashtave njė alb (albus) bukolik qė dallohet nė natyrė kah pjekja e tė lashtave. Mė shumė kėtu nėnkuptojmė profesionin bukolik tė bujqėsisė sė illirėve, si bujq e blegėtorė tė vyeshėm, por qė ekzistenca mvarej kryesisht nga ara e bukės. Kėtė pėrcaktim etnonomi arb arbnor - arbėror e lidhė thjeshtė edhe S. Frashėri dhe ky ėshtė pėrcaktimi mė i njohur nė tė gjitha pėrmasat etno-gjenetike tė etnonomit, si pėrkufizim popullor e nacional i arbonėve tė Arbnisė, arbnorėve tė Arbėnisė arbėrorėve tė Arbėrisė.
Ndėrsa, rrėnja alb, kuptohet si al hi hillir qė e pėrcakton vet rrėnjen tingulli - b dhe nuk ėshtė vetėm si njė shenim hartografik nė Illirinė e Vonė, nė shek. II-tė e.r. nga gjeografi Ptholemeu, nė hartėn ballkanike me etnonomin Albanoi, e qė merret edhe nga greqishtja Alvanoi por, ėshtė kjo rrėnjė alb edhe mė e hershme, sepse, sigurisht Pthoemeu nuk e krijoi i Pari kėtė etnonom, por e mori nga larg nga Hartografia hillire atje nga ai hi hillir al qė tėvona u bė njė al arab i formuar nga hieroglifet e Thotit Skipe Tehuti .
Diftongu AL si fillesa e shumė fjalėve, antroponome, toponome, hidronome, e deri tek etnonomi alb-a-n-i-a doli a rodhi nga pjesa gjeo-morfologjike jugore e trekėndėshit illirian trekontinental azio-afriko-auropian. Ky diftong AL mori kuptimin e hinit (hini i zjarrit) nė kutimin etnogjenetik tė origjinės sė jetės sė njeriut e gjallėsave tjera nė natyrė dhe nė kuptim tė gjėrė tė mendimit, u bė fillesė emėrtimi tė kuptimshmėrisė linguistike e shkencore nė shumė fusha diturie. Kėshtu, nga ky diftong - al - u formuan shumė kompozita linguistike gjenerale emėrtime me fillesėn - al hinore, nga hini, apo tretja e bimėve dhe e kafshėve pas jetės, rrodhi fjala arabe AL KAL qė do tė thotė, - hii bimėsh dhe shprehja al kimi, alkimia, si shprehje alkimike alk alkalet, alkaloidet, alkimetri, alkaloza, alkimetria, alkitherapia, alkooli, - al kuul = pluhuriza etj.
Diftongu AL hini hillir pėrmes fjalės shqipe bardh ku edhe i merret tingulli fillesė b dhe gėrshetohet fonetikisht me al nė alb nga boja e bardhė, ngjyra e bardhė, nga ai hii hillir linguistik nga kuptimi i origjinės sė jetės nga hini, rrodhi fjala alba nga rrėnja alb. Tash kėtu fjala alba ka kuptimin bojė njeriu, qė nė shqipen e vjetėr ėshtė shprehja kuptimore njė bojė njeri edhe si bojė e bardhė, por edhe si masė gjatėsie e njeriut, gjatėsia e figurės sė njeriut, si gjatėsi vertikale, por edhe si gjatėsi horizontale pėr tė vdekurin. E shtini ndhee njė bojė njeri! Njė bojė njeri thellė nė tokė! Njė bojė njeri naltė! E tjera shprehje shqipe, qė lidhėn me ketė dykuptimshmėri bilogjike, me dy kuptime tė ndryshme dhe me njė shprehje linguistike.
Nga ai al hii hillir qė nėnkuptohet boja e hinit, bojė hini - ngjyrė hiri, nga hini i zjarrit, e qė kjo fjalė shqipe si diftong HI (hii) hini, nga Shqipja e Vjetėr, pėrmes njė tingulli tė lashtė, qė sot merret si grup dytingullor nd ishte vetėm njė tingull gege-shqipe si bashkim fonetik n+d=nd, qė nuk ekziston sot nė alfabetin e shqipes, por qė flitet nė gjuhėn e folur u formua edhe spjegimi pėr etnonomin hind hindi Hindia, India. Ku vet toka e Indisė ėshtė bojė hini, njerėzit janė bojėhini, natyra e Indisė ėshtė si bojėhini, toka,dheu si bojėhini. Mirėpo, me shėmangien e tingullit fillesė h ashtu sikurse nė shumė etnonome, toponome, hidronome i.e. nė gjuhėt indo-europiane (Histria, Hindia, Hadriatiku, Hindiana, Historia, Hilliria, hilli hylli, etj.) edhe tek etnonomi Hindia Toka Hinore (Hindore), rodhi ky etnonomi i sotmi India. Kėshtu e mendoj pra, edhe ethymologjinė e vet emrit Hindia India, si etnonom edhe si toponom a hidronom Hindi Indi, lumi qė brigjet dhe lymi i tė cilit janė bojė hini ngjyrė e pėrhirtė, e pėrhimtė, e pėrhime, pėrhimur, hinore.
Fjala alba si rrėnja e shumė kompozitave tjera i.e. nė tė vėrtetė ėshtė PIE si formin i etnonomit alban i cili e ka kuptimin e dokės sė njeriut, i dokshėm, i pashėm, i bukur, alban = i bardhė. Nuk ka fuqi ekzistuese pėrcaktimi i etnonomit alban nga rrėnja alp qė sipas disa linguistėve edhe sipas E. Ēabejit, po vijka nga kjo rrėnjė alp me kuptimin thik pėrpjetė, pjerrtėsi e rrėpinjtė malore, alpike dhe paska pėsuar ndryshim fonetik, si alterfon ndryshimi i tingullit p nė tingullin b dhe nga rrėnja alp, qenka formuar rrėnja alb -, qė po u lidhka me kuptimin alpik, malor, alban = malcor, malėsor, sepse qenka vet relievi gjeografik malor alpik i vet Shqipėrisė!
Vet kuptimi linguistik i rrėnjes alp mendoj se nuk ėshtė tregues i pjertėsisė sė alpeve, por njė kuptim i bardhėsisė, qė alpet gjithmonė duken tė bardha nga bora (dimėr e verė) dhe pėr atė logjikė edhe e morėn emrin si toponom alp alpe gjithmonė tė bardha nga bora, si kuptim i lartėsisė sė bardhė, apo i bardhėsisė sė lartė. Kėtu tek toponomi si emėr gjeografik alp alpe mendoj se rrodhi nga skipja illire m* al p = malp, malpe, nga fjala shqipe mal, pėr tu refleksuar diftongu al si kuptim i bardhėsisė bjeshkė gjithmonė me borė, bjeshkė tė bardha, bjeshkė bore etj. si kuptim gjenealogjik i bardhėsisė Alpet.
Ethymologjia e emrit - Albania si kompozitė e formuar nga rrėnja alb qė do tė thotė bardh edhe vet enonomi alban si dhe toponomi, emri i vendit tė shqiptarėve vijnė si fjalėformime nga domethėnia kuptimplote alb = bardh, alba = bardha, albani = bardhi, Albana = Bardha, albanėt = bardhanėt, Albania = Bardhania.
Pra, emri Albania vie nga rrėnja alb = bardh, qė mund tė vėrtetohet shkėncėrisht dhe tė pėrcaktohet mė drejtėsi logjike, linguistike, leksikografike, gjeo-morfologjike, pikėrisht nga kuptimi i sotėm shkencor i tė gjitha kompozitave tė cilat vijnė, nga kjo rrėnjė alb duke krahasuar vetitė psiko-fizike tė zoonomeve, si bionome, apo si veti karakteristike materiale shkencore, qoftė si elemente, duke peshuar me vėrtetėsi pėrbėrjen shpirtėrore, fizike e materiale, tė emėrtimeve qė vijojnė:
Albatrosi = zogu i bardhė i deteve australiane.
Albedo-ja = bardhėsi-a nė Astronomi: ajo pjesa e dritės rėnėse vrushkulli i bardhė i
Dritės qė pėrhapet, shpėrndahe nga njė sipėrfaqe.
Albin = albus = i bardhė, njeri apo kafshė me veti tė bardha albniste.
Albinizėm = bardhėsi, nė mjekėsi: mungesė e plotė e lingut tė pigmentit nė lėkurė e nė
Anekse tė saj shėnja e bardhė e lindjes nė lėkurė.
Albit = bardhor, nė mineralogji feldspat i bardhė.
Album = bardhėsi fletore e posaēme me fletė shumė tė bardha, pėr fotografi...
Albumina = e bardha e vesė (voes).
Albuminometri = nė kimi lėngu organik nė tė bardhė tė vesė (voes) aparat, pėr
Matjen e tė zbardhurit tė urinės.
Albuminurina = bardhėsia nė serumin e gjakut e urinės, zbardhimi i urinės...
Tė gjitha kėto emėrtime edhe shkencore vijnė nga rrėnja e fjalės alb qė domethėnė bardh nė kuptimin e pėrbėrjes dhe tė funksionit tė tyre si elemente, tė emėrtuara sipas vetive tė tyre.
Faktet shkencore dalin nga origjina e tingujve ashtu sikur edhe janė formuar.
Tash, se cili emėrtim etnonomi ėshtė i imponuar pėr shqiptarėt etnonomi i sotėm alban apo etnonomi shqiptar edhe si toponom Albania apo Shqipėria, ku disa linguistė shqiptarė dhe tė tjerė, e marrin imponim etnonomin shqiptar!
Mendoj, se etnonomi alban gjeo-morfologjikisht ėshtė vetėm njė emėr i njė fisi tė lashtė tė illirėve kurse, etnonomi shqiptar (skipetar) ėshtė gjithėpėrfshirės i shqiptarėve ballkanik, respektivisht, na del aqė sa edhe ėshtė me tė vėrtetė atdheu i shqiptarėve e pėr pushtuesit mė i madh nė kuptimin gjeo-historik dhe hartografik si etnonom bashkimi edhe jashtė kuptimit tė njė fisi illirian Albanoi.
Pėr kėtė shkak edhe u njoftė ndėrkombėtarisht nga bota e sotme ky etnonomi, qė mendoj sė pikrisht, ky ėshtė i imponuar nga fuqitė Albania, gjuha albane, historiografia albane, kultura albane, - e jo ashtu siē e thotė e vėrteta historiografike shqiptare Shqipėria, gjuha shqipe, kultura shqiptare, historiografia shqiptare... Ngase, imponimi u bė pikėrisht nga fuqitė e kohės, qė mos tė njihet etnonomi kuptimplotė i shqiptarėve e tokave shqiptare te pushtuara nga popujt sllavo-grek, qė me toka e popullėsi shqiptare edhe u formuan si shtete pėrrreth dhe mbeti njė pjesė gjeo-politike - toponomi Albania!
Me fjalėn Shqipėria pėrfshihet gjithė ballkani shqiptar illirian ashtu sikurse edhe ishte gjatė pushtimit turk i ndarė nė katėr Vilajete: Kosova, Shkodra, Manastiri e Janina ashtu sikundėr ishin edhe fiset illire si shtete antike Illiria, Epiri, Makedhonia, Dardhania, Delmatia, Dakia, etj.
Tė dyjat kėto etnonome Albania e Shqipėria paraqesin tė njejtin kuptim historiko-linguistik, por qė dallojnė nė kuptimin gjeopolitik tė shqiptarėve ballkanik. Mjafton, vetėm tė krahasosh vėllimin hartografik dhe gjeopolitik tė Shqipėrisė gjatė pushtimeve turke e romake, ku Shqipėria ishte edhe pėr katėr herė me e plotė (as e madhe as e vogėl) por sa ishte dhe ėshtė sot populli shqiptar nė Ballkan, e qė duhet patjetėr tė bashkohet nė Shqipėri tė Vėrtetė!
Etnonomi shqiptar (skipetar) ėshtė unikati mė i pėrshtatshėm Shqipėria!. -
Mirroor.
User deleted
ETHYMOLOGJIA E EMRIT SHQIPJA
FLAS SKIP
Skipja est fjala krysore nomuse omtare oma nom, qe krijoi linguinomin nomimin per guhen Skipja ( spikja skipe - guha skipe), oma nom, qe krijoi antroponomin skiptar dhe oma nom, qe krijoi toponomin Skipnia - Skipėria
authori
Shqipja ėshtė fjala kryesore emruese amtare ėma emėr, qė krijoi linguinomin emrimin pėr gjuhėn Shqipja (gjuha shqipe), ėma emėr qė krijoi antroponomin shqiptar - dhe ėma emėr, qė krijoi toponomin Shqipėria.
Shqipja ėshtė Oma qė omnon- Ama qė amnon-emnon Ėma qė emron, tri shprehjet kryesore, qė pėrcaktojnė gjuhėn nė linguistikė:
Antroponomi emrimi I njeriut shqiptar pjestari I popullit shqiptar, populli shqiptar, kombi shqiptar, atdheu shqiptar Prej tė cilit antroponom - shqiptar, u formuan fjalėformimet shqipe: shqiptari, shqiptare, shqiptarja, shqiptaria, shqiptarizma, shqiptarizimi, shqipėrim-I-e-et, shqipėron, shqipėrues-I-e-it-et etj.
Toponomi Shqipnia-Shqipėria emrimi I vendit, tokės atdheut.
3. Linguinomi spikja skipe guha skipe gjuha shqipe Tė folurit shqip, folja shqipe, shkrimi shqip, e qė me spikja skipe - nėnkuptohet shpikja, zbulimi, si spikatje, spikamė, e spikatur e persosur, zbulimi I spikatur pėr tė folurit e gjuhės, shpikje e spikatur (spikje e spikatur), tė folur tė persosur.
Shqipja si fjalė shqipe, ėshtė emrimi prej tė cilit rrodhi dhe u formua si fjalė-emėr pėr shqiptarin, me tė cilėn fjalė, nėnkuptohet - zogu emėr shpendi, zogu I qiellit shqipoja (gege-shqipe), shqiponja (toske-shqipe), shqipja (pėgjithsisht, nė gjuhėn shqipe), prej te cilit emėr morėn emrin shqiptaret shqiptari Shqipėria Shqipja gjuha shqipe.
Ėmrimi I Zogut tė Qiellit nė gjuhėn shqipe tė vjeter ėshtė skifter, skifteri, skifterat kurse me ndryshimin e tingullit tė lashtė illiro-pellgas tė zanores I nė Y, rrodhi emrimi skyfter-skyfteri-skyfterat. Ky ndryshim tingullor I zanores I, nė Y, krijoi shumė
probleme linguistiko-ethymologjike edhe nė vet emrin shqipja-shqypja, shqipoja-shqypoja, shqiptari-shqyptari, Shqipnia-Shqypnia.
Por, kėtė ndryshim tė tingullit, zanores I, nė Y, duhet kuptuar, vetėm, si njė ndryshim fonetik dialektor, tė cilin e hasim edhe nė shkrimet e disa rilindasve tanė, pėrkundėr gjuhės sė folur dhe duhet tė mbėshtetemi nė Shqipen e Vjetėr apo Illirishten e Re.
Fjalėt e hershme shqipe skifter, skifteri edhe para atyre emėrtimeve edhe mė tė lashta skipter, skipteri, skiptar, skiptari pėr emrin shqiponja, na ēojnė drejtė kah fjala emėrtuese illiro-pellgase skip, qė lidhet direkt me SKIPE THOTI krijuesi i hieroglifeve botėrore dhe krijuesi i Alfabetit tė Skipes Parė si bartje e Atllantishtes, gjuhės sė atllantėve, pas Pėrmbytjes sė Atllantides dhe sjelljes sė saj nė brigjet e Nillit, ku Thoti Skipe, solli pėcaktimin e Gjuhės alfabetike, si gjuhė me alfabet tė vetin, qė njihet Alfabeti I Thotit; pre tė cilit u formuan tė gjitha alfabetet e gjuhėve tė lashta
Kjo trashigimii evolutive e fjalės sė lashtė shqipe ballkanike SKIFTER SKIPTER - SKIPTAR ėshtė aqė e lashtė, sa na ndajnė shumė periudha historike edhe shumė para asaj Parahistorisė, tė cilėn ne e quajmė, si koha parahistorike, deri tek alfabeti I Thotit, Thotishtes skip spik.
Fjala e gjuhės shqipe tė vjetėr skifter, skipter-skiptar, e cila edhe sot flitet tek shqiptarėt ballkanas, pas emėrtimit tė shqiptarit shqiptar dhe vendit tė shqiptarėve Shqipnia - Shqipėria, rrodhi emrimi mė I vonė, tė cilin e planifikuan tjerėt e jo shqiptarėt, si dedikim oriental. Anipse, qėllimi ishte tė lidhet me emėrtimin e Skipes Parė, tek Thoti Skipe. Ky emėrtim solli shumė probleme interactive linguistike, sidomos nė Fonetikėn Historike.
Emri me tė cilin lidhet emėrtimi I zogut qiellor skipe, skipja si personifikim lingistiko-historik dhe lingui-etnogjenetik, pėr shqiptarėt
shqipoja, shqiponja, si emėrtim mė I afėrt logjikisht me emrin shqiptar dhe si symbol I trimėrisė, guximit, symbol I lirisė nė flamurin shqiptar, shqiponja me dy krerė ku dy kokat, symbolizojnė Gegėn dhe Toskėn Gegėninė dhe Toskėrinė, si dy krena nga Njė Trup I Atdheut shqiptar. Ky emėrtim shqipe, shqipja, shqipoja, shqiponja u bė pėr shkak tė gjeneralizimit tė emrit nė fjalė, si pėrgjithėsim morfologjiko-linguistik dhe gjeolinguistik, si: antroponom, toponom dhe linguinom.
Tash, shtrohen pyetje madhore, tė cilat nga gjuha e sotme shqipe balkanike, na shpiejnė nė njė fono-morfologji historike tė veēantė, nė tė cilėn ėshtė njė fonetikė historike e posaēme, sipas sė cilės edhe u bė shkakėtare kryesore, qė mos tė njihet botėrisht sot vet emėrtimi antroponomistik shqiptar dhe emėrtimi toponomastik Shqipnia, Shqipėria, as tė njihet gjuhė shqipe por tė njihet nė botė, si alban, gjuha albane dhe toponomi Albania.
Sipas George Fred Williams-it, pėr emėrtimin e hershėm tė vendit tė shqiptarėve, Toka e shqiptarėve, thotė: Alvanon ishte njė krahinė e vogėl e kėtij vendi, prej tė cilės, pushtuesit I dhanė emrin Albania nė shekullin e Dytė ( shek. II-tė e.r.) Emri I kėtij vendi ėshtė Shqipėria, dhe populli I saj quhet shqipėtar, dmth. Toka dhe bijtė e shqiponjės (Eagle). Kėshtuqė Williams-I, nuk e ka fjalėn pėr emėrtimin Albania, por pėr emėrtimin Skiperia, Shqipėria, Toka e Shqipeve, ashtu sikur Gustav Meyer-I nė veprėn e tij - Das Land der Skipetaren Vendi I shqiptarėve, duke potencuar strukturalisht lidhjen gjenetiko-linguistike tė shqiptarėve me shqipen, shqiponjėn, e jo me lidhje nė emėrtimin Albania, por, me emėrtimin Skiperia.
A flitet e shkruhet drejtė - nė gjuhėn e sotme shqipe, fjala shqipe sipas kėtyre variantave tė lartpėrmendura linguistike e fono-morfologjike tė vet rrėnjes sė saj dhe sipas kompozitave nė fjalė, qė burojnė nga ajo rrėnje linguistike nga skipe nė shqipe dhe
Sa ėshtė e afėrt, kjo fjalė e gjuhės shqipe shqipja me atė skipja nė gjuhėn e Skipes sė Parė prej tė cilės edhe u formua, si bija e skipes illire, apo Illirishtes sė lashtė pellgazgjike si Ama e Shqipes? Prej tė cilės spikje skipe guhė skipe-illire u lind Shqipja, ashtu sikurse u linden gjeneratat epokale pellgazo-illiro-shqiptare duke u bazuar nė emėrtimet e origjinalitetit morfologjik, si origjinalitet linguistik: shqipe, shqipja shqipet (si shpend zog, zogjė zogu, zogjėt) dhe shqipe, Shqipja (si gjuhė)! Kjo alternativė linguistike u bė nė vend tė fjalėve emėrtuese tė lashta skipe, skipja, skiptar, skipetar, Skipnia, Skiperia!
Cila ishte fjala e parė e gjuhės illire-pellgase tė stėrlashtė, e cila pėrcaktonte vet emėrtimin e emrit shqipe, shqipja (si emėr shpendi, zogu) dhe nga e mori illirishtja atė fjalė-emėr, pėrveēse nga emėrtimi I lashtė skipe, skipter, skiptar, nga Thoti Skipe I cili fliste pikėrisht Shqipen e rrėnjeve tė lashta tė vet Shqipes sė Vjetėr, qė flitet sot nė ballkanin illirik?
E cilės gjuhe ishte fjala shkencore Aquilla, e cila pėrcakton emrin e zogut (Aquilla chrysaetus) si shpend tė madh tė familjes Aquillidae (Akuillida) dhe ēfarė do tė thotė vet kjo fjalė akuilla nė gjuhėn e sotme shqipe? A mundet Shqipja ballkanike, ta pėrcaktojė fjalėn aquilla me vėrtetėsinė mė tė madhe, qė nuk ka mundėsi spjegimi tė saj sot, asnjė gjuhė tjetėr indo-evropiane?
Sa ėshtė e ngjajshme fjala e vjetėr skifter, skipter, skiptar e Shqipės sė Vjetėr ballkanike, nė bazė tė rrėnjes sė kėsaj fjale skif, skip me atė fjalėn e lashtė skip, skipe, Thoti Skipe? Edhe si emėrtim I shpendit (skifteri, skifterat skipteri, skipterat, skiptari, skipterat) edhe nė shprehjet e sotme tė gjuhės shqipe (pėr njeriun) ashtė djalė skipter, skiptar I zoti; luftoi si skiptari; ka sy skiptari; ka guxim skiptari; ai (tė) ta grabitė sikur skipteri; (shprehje gegėnishte-shqipe).
Poashtu, tek arbėreshėt e Italisė fjala skipe, skipetar, Skiperia argumentojnė fono-morfologjikisht dhe lingui-historikisht, si shprehje tė lashta, tė ruajtura, thesare tė ēmueshme si fjalė tė arta, kur I thohen dikujt nė veēantii, nė shenjė admirimi: a je skipetar; skipetar, moj skipetare; skipe etj.
Dardhanėt e Toplikut, deri vonė para Luftave nė Toplik (Toplicė), kur u bė spastrimi etnik I shqiptarėve prej tokave tė veta, nga serbo-rusėt (1874-76) nga barbaria sllave Dardha (Krushevci), Gurshumi (Kurshumlia), Kreshtabardha (Kopaoniku), Naissa (Nishi) etj. kėto vende shqiptare, tė banuara me shqiptarė, ku ėshtė folė gjuha shqipe guha skipe, i kishin shprehjet shqipe Flas skipas!; Po tflas skipas!; Fol skipas!; U lidhen skipas!; Luftojmė skipas!; Lidhnu skipas!; Kape skipas! Po tthom skipas! Besa skipas! etj.
Shqipja, shqiponja, si emėr shkencor njihet Aquila, e cila fjalė pėrcaktohet nga shqipja e vjetėr, - Aku+illa= Akuilla, ku fjala e pare e kompozites i.e. e gjenerale (botėrore), ėshtė kuptimi aku-akuj-akull, akulli, ku nė latinishten mori kuptimin aqua = ujė, uji akulli ėshtė uji nė lat. Dhe pjesa e dytė e kompozites illa Aqu+illa, kjo rrėnje illa ėshtė kuptimi pėr illin, lidhje illirishte.
Pra, Aquila, emri shkencor I shqiponjės (Aquilladae), kuptohet, zogu I cili jeton nė vende tė ftofta, me acar e akull, jeton nė vende ku nuk hjeket kurrė bora e akulli, nė alpet shqiptare, nė Evropėn veriore, Himalaje, Amerikė shpend I fuqishėm I maleve, jeton nė shkrepa tė vrazhdė, tė rrėpinjtė thikpėrpjetė lartėsi e shpella tė ashpra e tė acarta (tė ftofta akull), nė akuj, akull atje ku ėshtė e paarrijtshme (jeton deri nė 70 vjet). Shqipja, Skipja, Aquilla lypė akullnaja nė lartėsi tė mėdha bjeshkore, alpike, jeton atje ku ėshtė ftoftė akull, akuj Aquilla.
Pirroja, mbreti I Epirit illirian, njė nga gjeneralėt mė tė njohur tė Historisė Botėrore, u quajt Aquilla Pyrro (Skipja e Burrit) Pirro Shqipe Pirro Shqiponjė qė ky emrim iu ka dhėnė vetėm burrave skipetarė, bijve tė Shqipes, pėrkah tė ēmuarit tė guximit, trimėrisė, heroizmit tė pashoq, nė beteja, nga historianėt antik (Che sovra gli altri com Aquilla vola Qė pėmbi tjerėt, si Shqipe-Skipe fluturon)!
Poashtu, heroi kryesor I veprės sė Homerit nė Illiadhė (Iliadė) Akili, ėshtė emėrtim I gjuhės skipe-illire Akilli, qė lidhet direkt me kuptimin e Skipes Shqipes, shqiponjės Aquilla Akilli Akili, ashtu sikur e gjithė vepra homerike ėshtė histori illire, ashtu, sikur edhe vet Homeri ishte illir Homeri hillirian, I cili u pėrvehtėsua nga grekėt.
Fjala skip, skipe (scip, scipe), e cila pėrcakton emėrtimet e sotme shqipe SHQIP, SHQIPE ėshtė emri shumė I lashtė edhe para linguistikės indo-evropiane, skip, skipe, ėshtė emėrtimi qė prinė nė Linguistikėn Gjenerale. Vet fjala skip, skipe (shqip, shqipe), ėshtė ajo e Para skip, skipe vetėm qė e kemi alternocionin fonetik tė dy tingujve tė Shqipes sė sotme S = SH K=Q tė marrur indirekt nga Latinishtja q=k lat.=ku (q) latine, ne e theksojmė q shqipe, nė vend tė, bile, shkipe, ne e kemi shqipe.
Alternocioni fonetik nė Shqipen u bė S=SH nė gjuhėn e shkruar shqipe, me Kongresin e Manastirit (1908-10), duke u bazuar nė tė folmet dialektore, nė shumė shkaqe pa baza ethymologjike, qė ngatėrrojnė gjurmimet shkencore, ashtu sikurse nė dytingullorėt tjerė alfabetike, si tokzanore dytingujsh, tė pėrngjitura nė njė tingull sikurse janė: g gj, s sh; d- dh, n-nj, x-xh, z-zh, t-th, tė cilat nuk pėrdoren (pėgojėn) nė vende tė caktuara, aty ku duhet theksuar drejtė, por - tė cilat kanė krijuar probleme ethymologjike, pikėrisht nė ato fjalėt mė kryesore tė gjuhės, kur ėshtė nė pyetje lidhja e Shqipes me illirishten, pėsa I pėrket pėrcaktimit tė drejtė shkencor. Kemi shėmbujt e tillė: skipe=shqipe; guha=gjuha; guni-gjuni; geo=gjeo; gua=gjua; skrola=shkrola, shkronja; skripi-skrimi=shkrimi; skolla= shkolla; skolastika shkollimi I lire sokratik nė grupe etj.
Ashtu sikundėr kemi rastet e ndryshimeve fonetike si alternocione nga e kundėrta e kėtyreve, qė ne I theksojmė ashtu sikur sllavėt nė mungesė tingujsh gjuhe pėrkatės nė fonetikat e tyre sllavishte, e qė krijoi probleme hulumtimi linguistik sikurse: ethymologi=etimologji; ethymologu=etimologu; methodika-metodika; theo-teo; theolog-teolog; mythologji=mitologji; mythi=miti; mythike=mitike; methodė=metodė; orthografi=ortografi; psikotherapi=psikoterapi; kuzina (vendi ku zina, ku zihet gjella)=kuzhina; Pantheoni=Panteoni; uthopia-utopia; theist=teist; atheist=ateist; politheist=politeist; monotheist=monoteist; these=tezė; theori=teori; theater=teatėr etj.
Fjala skipe, nga skipja illire (shqipja illire) para i.e. krijoi fjalėt tjera me burim nga ajo: skip shqip; spik tė folur, folja, spik-spikatje-spikamė-spikama, I,e,tė spikatur-a; persosje, persosshmėria e njeriut, qė I kemi kėto kompozita tė sotme shqipe, si nivel I lartė pune, diturie, shkathtėsie; poashtu: skrip shkrim; script-I, skriptet, skriptorja etj.
Fjala shqip rrjedhė nga fjala skip, e gjuhės shqipe-illire (guha skipe-illire), spika skipe, e cila rrodhi nga psika skipe, ku skrola skipe (scroll) ėshtė emėrtimi mė I lartė shkencor nė Genesis (Gjeneza): scroll 1, scroll 2 cka e karakterizon shėnjtėrinė e shqipes, fjalė e parė qė I prinė thėnjeve mė tė spikatura tė kulmit tė diturisė sė njeriut Librat e Genisit
Nė gjuhėn e folur popullore shqipe ballkanike, kemi emėrtimet e vjetra pėr shkronjėn shkrola, shkrojla, shkrolė, shkrollė, shkrolla, shkrollat por tė ndikuar nga ndryshmi I tingullit s=sh, sepse pleqėt thonė me s - skrolė, skrola, skrolat e skipes, skrola skipe etj.
Shqip=Skip, shqiptar=skiptar, janė dy shprehje tė ndryshme fonetikisht, kurse me kuptim tė njejtė, qė pak, ose aspak thuaja, nuk ėshtė shkruar nga linguistėt tanė, e qė kanė pasė mundėsinė reale, ta pėrcaktojnė drejtė, bile nė Kongresin e Manastirit (1908), aty ku me ndkimet e tė dy anėve tė forta tė Dy Portave, me ndikim tė kohės, shumė raste tė ndryshimit tė tingujve tė alfabetit tė gjuhės shqipe, krijuan probleme dhe kėto probleme droj do tė mbesin therrėlinguistike, qė pėngojnė nė gjetjen e udhėve tė shkurta, pėr nė Dardhanishten e Lashtė illire
Me therminin shqipe, tek Shqipėria, nuk mund tė vijojmė gjurmimet deri nė gjuhėn e pare skipe, kurse me atė SKIPNIA, ose SKIPĖRIA, mund tė lidhemi deri tek skip spik, tek guha skipe, Skipja e Thotit, e cila merret sot linguistikisht, si fillesa e gjuhėve botėrore tė para: Thoti trismegist Hermes I Madhėsisė sė Trefisht. Ku kjo shprehje Trefishe, Mendoj se ėshtė Treshi I Gjuhėve tė Para Botėrore kuni, kina e Indi (gjuha Kuniforme Cuneiform Language), gjuhėt indase dhe kineze e tė Lindjes sė Largėt pėr kėtė arsye thirret Hermes Trismegist, Thoti.
Spjegime:
Folja skipe-illire est, qė sot ėshtė nė gjuhėt i.e. poashtu folje: lat. Est; ger. Ist; freng. Est; span. Est; neolat. Est; ang. Is folje aqė natyrale, qė shpreh natyrėn e gjuhės, ėshtė vet natyrisht folja skipe-illire e gjuhės sė natyrės.
Fjala shqipe emėr (emėn, emni, emnat - gegėnisht) vie nga fjala toske-shqipe ėmė-ėma-ėmat, si trajtė e shkurt natyrale e fjalės - mėmė-mėma-mėmat e qė na dha emrimin mėmėdhee, mėmėdheu - qė pėrcakton emrimin pėr fjalėn emėr dhe krijoi kompozitat shqipe: emri, mbiemri, peremri, emruese, emėrtim-i-e-et, Emnorja (rasa e parė e emrit), emrim-I-e-et etj.
OMA (skipe-illire-pellgase) AMA (gege-shqipe) ĖMA(toske-shqipe)
NOM (skipe-illire-pellgase) - EMĖN(gege-shqipe)-EMĖR(toske-shqipe)
Emėrtimi mėmėdhee-mėmėdheu, tek toskėt nė Toskėri, erdhi ngase mbajtja apo ekzistenca e familjės mvarej nga mėma ėma, kurse tek gegėt nė Gegėni, mbeti emėrtimi atdhee-atdheu, ngase, mbajtja apo ekzistenca e familjės mvarej nga ati babai. Atdheu dheu I atit (gege) dhe mėmėdheu dheu I mėmės ėmdheu.
Fjalėt Atdheu e Mėmėdheu (Ėmdheu) u formuan si emėrtime nė rrethana tė ndryshme sociale ekzistenca nga Ati dhe ekzistenca nga Ėma (Mėma). Kėshtu, si emėrtim definitive, nė gjuhėn shqipe mbeti fjala Atdhee Atdheu.
Fjalėformimi Atdhe - Atheu, nė tė cilin kemi dy fjalė, qė formojnė kompozitėn At+Dhe dheu I atit (dheu u babes), ėshtė fjala e pare At ati, qė nė shumės tė emrit ėshtė Etėn, etnit dhe formoi kompozitat tjera gege- shqipe: etnii, etnia, etnitė, etnik, etnike, etniku, etniteti, etniciteti - poashtu krijoi kompozita i.e. Etnolog-i-e, Etnologie, Ethnology dhe krijoi vet emėrtimin pėr fjalėn popull nė gjuhėn greke ethnos.
Kjo fjalė skipe-illire (shqipe-illire) e pandryshuar At (baba), ėshtė fillesa e kompozitės sė hershme Atlanti, Atlandi, Atlantis, nga at+land, ku fjala e dytė Land ėshtė emėrtimi I hershėm gegėnisht Lland, llandi vand vendi dhe kemi alternomin i.e. land vand vend, vendi I atit, vandi I atit, llandi I atit Atlanti Atdheu Atvandi-Atvendi - Atlandi, si dhe emėrtimin pėr fjalėn gjeo-hartografike atlas, atlasėt atllasi..