-
Mirroor.
User deleted
Mitologji romak, apo mitologji latinisht, i referohet besimeve mitologjike e popullit Italic inhabiting rajonin e Latium dhe qytetin e tij kryesore, Ancient Rome. Ajo mund tė konsiderohet si ka dy pjesė, njė pjesė, shumė mė vonė dhe letrare, pėrbėhet nga huamarrje nga mitologji greke. Natyra e mitet e hershme romake
Romaket nuk kishin tregimet vazhdues pėr perėnditė e tyre tė krahasueshme me Titanomachy apo joshje e Zeusit nga Hera deri poetėt e tyre filloi tė miratojė modelet greke nė pjesėn mė vonė e Republikės Romake. Ēfarė Romakėt kishin, megjithatė, ishin: njė sistem shumė tė zhvilluar e ritualeve, priftėror kolegje, dhe pantheons e perėndive tė lidhura. njė sėrė pasur tė miteve historike rreth themelimit dhe ngritjen e qytetit tė tyre duke pėrfshirė aktorėt e njeriut, me intervenim tė rastit hyjnore.
Modeli romak pėrfshirė njė mėnyrė shumė tė ndryshme tė pėrcaktimit dhe tė menduarit nė lidhje me perėnditė sesa ajo e perėndive greke. Pėr shembull, nėse dikush do tė kėrkojė njė grek pėr Demeter, ai mund tė pėrgjigjen me histori tė njohur e pikėllimin e saj nė rrėmbimin e Persephone nga ferr. Njė arkaik italiane, nga ana tjetėr, do tė ju them se Ceres kishin njė prift zyrtar e quajti njė prift romak, i cili ishte i vogėl pėr tė flamens e Jupiteri, Marsi, dhe Quirinus, por tė lartė nė flamens e Flora dhe Pomona. Ai mund tė ju them se ajo ishte grupuar nė njė treshe me dy perėndive tė tjera bujqėsore, dhe Libera Liber. Dhe ai madje mund tė jetė nė gjendje qė tė nxjerr nga goja gjithė perėndive tė vogla me funksione tė specializuara qė morėn pjesė tė saj: Sarritor (tėharrje), Messor (korrjeve), Convector (carting), Conditor (ruajtjen), Insitor (mbjellje), dhe dhjetra tė tjera. Kėshtu arkaik romak "mitologji", tė paktėn nė lidhje me zotat, nuk ėshtė bėrė deri tė bukurin rrėfim, por nė vend tė interlocking dhe interrelations komplekse midis zotave dhe njerėzve.
Feja origjinale e Romakėve e hershme ėshtė ndryshuar pėr herė me shtimin e besimit tė shumta dhe kontradiktore nė kohė mė vonė, dhe asimilimit tė njė sasi tė madhe tė mitologjisė greke. Ne e dimė se ēfarė tė bėjmė jo pak pėr fenė e hershme romake nėpėrmjet llogarive bashkėkohore, por nga shkrimtarė qė kėrkonin mė vonė pėr tė shpėtuar nga traditat e vjetra mospėrdorim nė tė cilat ata ishin nė rėnie, tė tilla si 1 shekull para Krishtit dijetar Varro Marcus Terentius. Shkrimtarė tė tjera klasike, tė tilla si poetit Ovid nė kronikė e tij (kalendari i pergjithshem), ishin ndikuar fort nga modelet e qytetėrimit helene, dhe nė veprat e tyre ata tė punėsuar shpesh besimet greke pėr tė mbushur boshllėqet nė traditėn romake.Mitologji e hershme Romake
Nė dallim nga mungesa e materialit tregim pėr perėnditė, Romakėt kishin njė veshje kalorėsi i pasur i legjendave mbi themelin dhe rritjen e hershme e qytetit tė tyre. Pėrveē kėtyre nė shtėpi shumė-rritur traditat, materiale nga legjenda heroike greke u shartuar mbi kėtė amtare e aksioneve nė njė datė tė hershme. Pėr shembull, princi Trojan Enea u hedhur si burri i Lavinia, bija e Mbretit Latinus, paraardhės tė fisit patronymical latine, dhe prandaj si forebearer i Romulus and Remus. Nga extension, Trojans u miratuan si paraardhėsit mitik i popullit romake (e cila ėshtė arsyeja pse centurionėt romak mori njė uniformė tė bazuar nė vizatim grekėt 'tė Trojans). Aeneid dhe librat e para tė Livy janė burimet mė tė mirė ekzistues pėr kėtė mitologji e njeriut.
Praktika rituale romake tė priesthoods zyrtare qartė dallon dy klasa e perėndive, di indigetes dhe novensides di ose novensiles. Indigetes ishin zotat fillestare tė shtetit romak (shih Lista e Di Indigetes), si dhe emrat e tyre dhe natyrės janė treguar nga titujt e priftėrinjve tė hershme dhe nga festivalet caktuar tė kalendarit, 30 zotat e tilla janė nderuar me festivalet tė veēantė. Novensides u hyjnive mė vonė kultet e tė cilit janė prezantuar tė qytetit nė periudhėn historike, zakonisht nė njė datė tė njohur dhe nė pėrgjigje tė njė krize tė veēanta ose tė ndjerė nevojė. Raport hyjnive romake pėrfshirė, pėrveē di indigetes, njė mori tė perėndive tė specializuara ashtu-quajtur emrat e tė cilėve ishin tė gėzojė askush nė kryerjen e aktiviteteve tė ndryshme, tė tilla si korrje. Fragmenteve tė vjetra rituale shoqėrues akte tė tilla si punim ose mbjellje tė zbulojnė se nė ēdo fazė tė operacionit njė hyjni tė veēantė ishte gėzojė askush, emri i ēdo hyjnisė qė rrjedhin rregullisht nga folje pėr operacion. Hyjnive tė tilla mund tė grupohen sipas term i pėrgjithshėm i mjek, ose ndihmėse, zotat, tė cilėt ishin tė gėzojė askush sė bashku me hyjnitė mė tė madhe.
Karakterin e indigetes dhe festivalet e tyre tregojnė se romakėt e hershėm ishin jo vetėm anėtarė tė njė komuniteti bujqėsore, por edhe ishin tė dashur e luftimeve dhe e angazhuar shumė nė luftė. Perėndive tė pėrfaqėsuara dukshėm nevojat praktike tė jetės sė pėrditshme, si ndihet nga komuniteti romake tė cilat ata i pėrkisnin. Ata ishin akorduar scrupulously ritet dhe oferta konsiderohet e duhur. Kėshtu, Janus dhe Vesta ruajtur derėn dhe vatėr, Lares tė mbrojtura nė terren dhe shtėpisė, Pales kullotė, Saturni mbjelle, Ceres rritjen e grurit, Pomona fruta, dhe Consus dhe Ops korrjes. Edhe Jupiteri madhėshtor, sundimtar i perėndive, ėshtė nderuar pėr ndihmė shirat e tij mund tė jap pėr ferma dhe vreshta. Nė mė shumė karakterin e tij pėrfshin ai u konsiderua, me armė e tij e rrufe, drejtor i veprimtarisė njerėzore dhe, me domain tė tij tė gjerė, mbrojtės i Romakėve nė veprimtaritė e tyre ushtarake jashtė kufijve tė vetė bashkėsisė sė tyre. I shquar nė kohėrat e hershme ishin zotat Marsi dhe Quirinus, tė cilėt janė identifikuar shpesh me njėri-tjetrin. Mars ishte njė zot i luftės, ai ishte i nderuar nė mars dhe tetor. Quirinus ėshtė menduar nga studiuesit moderne qė kanė qenė mbrojtės tė komunitetit tė armatosur nė kohė tė paqes.
Nė kreun e panteonin e hershme ishin treshe Jupiteri, Marsi, dhe Quirinus (priftėrinjtė tre tė cilit, ose flamens, ishin tė rendit mė tė lartė), dhe Janus dhe Vesta. Kėto perėndi nė kohėt e hershme kishte individualitet pak, dhe historitė e tyre personale mungonte martesat dhe genealogies. Ndryshe nga zotat e grekėve, ata nuk u konsideruan tė funksionojė nė mėnyrėn e njerėzve, dhe kėshtu nuk llogaritė shumė tė aktiviteteve tė tyre ekzistojnė. Ky adhurim i vjetėr u shoqėrua me Numa Pompilius, mbreti i dytė i Romės, i cili besohet tė ketė pasur si bashkėshorte e tij dhe kėshilltar perėndeshėn romake tė burimeve dhe lule, Egeria, i cili ėshtė identifikuar shpesh si njė nimfė nė burime mė vonė letrare. Hyjnitė e reja janė shtuar nė njė datė relativisht tė hershme, tė tilla si Juno dhe Minerva, i cili mori dy vende tė shquar nė fe romake. Futjet mė tė tjerė ishin nė adhurimin e Diana Hill Aventine dhe futjen e librave profetik, profecitė e tė historisė sė botės, e cila, sipas legjendės, janė blerė nga Tarquin nė fund tė shekullit tė 6 pes nga profete Cumaean.Perėndive tė huaj
Thithjen e perėndive fqinje lokale u zhvillua si shtet romake pushtuan territorin pėrreth. Romakėve zakonisht jepet perėndive lokale tė territorit tė pushtuar nderon njėjtė si mė parė perėndive qė kishin qenė konsideruar si karakteristike pėr shtetin romak. Nė shumė raste hyjnive fituar rishtas ishin ftuar zyrtarisht pėr tė marrė deri vendbanimin e tyre nė xhaminė e re nė Romė. Nė vitin 203 pes, objekt kulti personifikuar Cybele u hoq nga Pessinos Phrygian dhe pėrshėndeti ceremoniously nė Romė. Pėr mė tepėr, rritja e qytetit tėrhoqi tė huajt, tė cilėt u lejohet tė vazhdojė adhurimin e perėndive tė tyre. Nė kėtė mėnyrė Mitra erdhi nė Romė dhe popullaritetin e tij nė pėrhapjen e kultit legjionet e tij deri larg si Britania. Pėrveē pluhur dhe Pollux, vendbanimet e pushtoi nė Itali duket se kanė kontribuar pėr perėnditė romake Diana, Minerva, Herkulit, Venus, dhe hyjnive tė tjerė tė rangut mė tė vogėl, disa prej tė cilėve ishin hyjnive pjerrėt, tė tjerė rrjedh fillimisht nga kultura greke e Magna Graecia. Hyjnive romake tė rėndėsishme janė identifikuar pėrfundimisht me zotat mė antropomorf dhe perėndesha greke, dhe mori shumė nga cilėsitė e tyre dhe mitet..