-
Etore.
User deleted
Polybi 
(rreth 200 p.e.s. - pas 120 p.e.s.), ishte historiani mė i madh grek i lindur nė Megalopol tė Arkadisė.
Polibi ishte aktiv nė jetėn politike tė Greqisė sė atėhershme dhe ishte njė ndėr udhėheqėsit e lidhjes sė Ahesė. Pas humbjes nė luftėn e tretė maqedonase-romake ai sė bashku me aheasit tjerė u zu rob dhe u dėrguan nė Romė. Deri nė kėtė kohė ai ishte i njohur si kundėrshtarė i Romės, mirėpo prezenca e tij nė Romė dhe kontaktet e tija me shoqėrinė aristrokate romake ndikuan nė mendimin e tij politik mbi Romėn. Edhe pse ai kishte fituar tė drejtėn tė kthehej nė vendlindje ai pas njė vizite tė shkurtėr tė vendit tė tij u kthye pėrsėri nė Romė ku tashmė kishte vendosur kontakte shumė tė afėrta me Scipion Emilianin. Nė Emilianin ai kishte gjetur njė mik tė ngushtė dhe e pėrcolli atė nė ekspeditat luftarake.
Polibi ėshtė autori i parė i historisė botėrore tė kohės antike, ai pėrpiloi njė vepėr tė quajtur "Historitė" e cila pėrbėhet prej 40 librash. Fatkeqėsisht nga vepra e tij janė ruajtur vetėm pesė librat e parė, nga tė tjerėt kanė mbetur vetėm disa fragmente.
Polibi nė veprat e tij zakonisht si masė kohore e ngjarjeve merr Olimpiadat e nė raste tė rralla pėrdorė datime tjera tė ndonjė ngjarje krahasuese. Burimet qė pėrdor ai janė tė zgjedhura dhe mundohet qė ato dhe mendimet e tija tė i dokumentoi. Ai si detyrė tė historisė merr jo vetėm pėrshkrimin por edhe shpjegimin e ngjarjeve.
Skymni (jetoi nė III - II p.e.s ), ishte gjeograf grek nga Hiosi qė jetoi nė shek. III-II p.e.s . Pėr kėtė autor thuhet pa tė drejtė se ka pėrpiluar njė vepėr tė emėrtuar "Periegesis" (Pėrshkimi i botės). Autori i vėrtet i kėsaj vepre ka hyrė nė histori si Pseudo-Skymni qė si duket ka jetuar diku nė shek. e I p.e.s .
"Periegesis" apo latinisht "Orbis descriptio" ėshtė e shkruar nė vargje, prej kėsaj vepre kanė mbetur vetėm disa fragmente. Vepra pėrbėhej nga disa libra dhe si duket ndahej nė dy pjesė tė veēanta pėr Evopėn dhe Azinė.
Burimet e pėrdorura nė kėtė vepėr janė nga shekulli IV p.e.s dhe nė disa raste ka tė dhėna edhe nga shekulli V e VI p.e.s . Autorėt mė tė preferuar kanė qenė Herodoti, Efori, Theopompi dhe Eratosthen. Nė kėtė vepėr nuk pėrenden ngjarjet pas shekullit IV p.e.s.
Nė fragmentet e ruajtuara tė vepres mund tė nxjerrėn disa tė dhėna gjeografike pėr truallin e Ilirėve.
Apollodori (rreth 180 p.e.s. - rreth 109 p.e.s.), ishte shkrimtarė grekė i lindur nė Athinė rreth vitit 180 jetoi diku rreth 70 vite. Ishte nxėnės i Aristarhut dhe njė nga dijetarėt mė tė shumė anėshėm tė Greqisė antike. Shkroi shumė vepra e traktate nė prozė e poezi por fatkeqėsisht nga veprat e tij ka mbetur e ruajtur njė pjesė e vogėl e tyre. Si vepra mė e rėndėsishme e tij merret vepra e titulluar "Kronika" e shkruar nė vargje qė paraqesin njė grumbull ngjarjesh qė kanė ndodhur nga shkatėrrimi i Trojės e deri te pushtimi romak i Greqisė. Po ahtu si vepėr e njohur e tij ėshtė edhe traktat i quajtur "Peri theon" (Mbi perėnditė) qė pėrbėhet nga 24 libra por fatkeqėsisht nga kjo vepėr janė ruajtur vetėm disa fragmente. Apollodori llogaritet tė jetė edhe pėrpiluesi i veprės "Biblioteka" e cila ėshtė krijuar shumė mė vonė (rreth shekullit I-II)
Nė veprėn qė i atribohet Apollodorit tė quajtur "Biblioteka" gjejmė tė dhėna interesante pėr mitet dhe pėr Ilirėt.
Straboni
jetoi gjatė viteve 63 p.e.s. - 20, ishte gjeograf dhe historian i Greqisė sė lashtė.
Harta e Evropa sipas tij
Straboni lindi nė Amasia tė Pontit diku rreth vitit 63 para e. sonė dhe vdiq rreth vitit 20 tė e. sonė. Pėrpos udhėtimeve tė shumta qė bėri nėpėr pjesėt e perandorisė romake si Greqi, Azi, Itali dhe Egjipt, ai kaloi edhe njė pjesė tė jetės nė Romė. Straboni, duke u nisur nga vrojtimet e tija personale nga udhėtimet dhe duke u mbėshtetur nė veprat e autorėve tė ndryshėm antik Artemidori, Eratosthenit, Apollodorit, etj. shkroi veprėn "geographica" (Gjeografia) e cila pėrbėhet nga 17 libra. Strabosi disi vazhdon veprėn e Polibit qė mbaron nė vitin 144, dhe ai pėrshkruan ngjarjet historike deri nė kohėn e luftės civile. Nga vepra historike kanė mbetė tė ruajtura vetėm disa fragmente.
Dionisi i Halikarnasit
(jetoi nė I-rė p.e.s - I-rė), ishte dijetar i lashtė grekė nga Halikarnasi i Karisė. Jetėn e tij e kaloi kryesisht nė Romė nė kohėn e Augustit. Dionisi nga studiuesit e dijetarėve tė antikės vlerėsohet si njė dijetar i cili nė veprat e tij mundohet tė plotėsoi Polibin pėr periudhėn e kohės mė tė lashtė.
Pėrndryshe ai shkroi vepren Romaiki arheologia nė latinishte e njohur si Antiquitatum Romanarum (Historia e vjetėr e Romės) njė pėrmbledhje prej 20 librash. Po ashtu Dionisi shkroi edhe copa me karakter retoriko-letra tė titulluara Opuscula.
Nė krijimtarinė e Dionisit gjejmė disa tė dhėna me interes pėr pellazgėt dhe fshatrat e Piros nė Italin e asaj kohe..