-
Etore.
User deleted
Mesapėt janė fis Ilir i shpėrngulur rreth fillimit tė mijėvjeēarit tė fundit p.e.r. nė Italin e jugut dhe i vendosur nė Apolia dhe Kalabrinė antike.
Historia
Njoftimet e para historike tė sigurta pėr ta lidhen me luftėrat e zhvilluara prej tyre kundėr tarentasve nga fillimi i shek. V deri mė 335 p.e.r., kur pas ndėrhyrjes sė Alaksadėr Molosit qė ishte thirrur pėr ndihmė nga tarentasit , i lanė mė njėanė grindjet me kėta tė fundit pėr tė pėrballuar gjendjen e krijuar nga rreziku samnit. Nė luftėn I e II samnite mesapėt u renditėn nė anėn e romakėve, ndėrsa gjat luftės sė III mė 299 p.e.r. tė shqetėsuar nga forca gjithnjė nė rritje e Romės, u ndanė nga romakėt e u hodhėn kundėr tyre. Nė luftė kundėr romės ata, sė bashku me lukanėt, samnitėt e tarentasit, iu drejtuan pėr ndihmė Pirros dhe qenė tė parėt qė pritėn dhe ndihmuan forcat e tij kur ata zbarkuan nė brigjet e Italisė nė vitin 280 p.e.r. Edhe pse tė mundur mė vonė nga Roma dhe tė detyruar tė merrnin pjesė nė konfederatėn e kryesuar prej saj, mesapėt shpeshherė ngrinin krye duke e kundėrshtuar me forcė procesin e romanizmit qė filloi tė thellohej sidomos nė fillim tė shek. I p.e.r. Gjuha e mesapėve ishte mesapishtja. Ata kanė lėnė njė numėr mbishkrimesh, studimi i tė cilave ka rėndėsi pėr njohjen e ilirishtes.
Atintanėt, njė ndėr fiset e mėdha tė Ilirisė sė Jugut, banorė tė Atintanisė. Shtriheshin nė krahinat e sotme tė Mallakastrės e tė Skraparit. Nė Perėndim kishin Apoloninė dhe parthinėt, nė Veri desaretėt, nė Jug lumin Aous (Vjosa) i ndante nga amanėt e epirotėt. Pėrmenden pėr herė tė parė nė burimet historike nė shek. V p.e.r. si aleatė tė molosėve. Patėn lidhje tė ngushta me aleancėn Epirote; rreth vitit 312 p.e.r. njė personalitet atintan ėshtė nderuar nga shteti epirot me dekret tė posaēėm tė skalitur mbi gur. Disa autorė tė lashtė i quajtėn epirot, duke u nisur nga lidhjet me molosėt e mė pas me shtetin e Epirit. Mė 229 paria e Atintanėve mori anėn e Romės nė luftėn kundėr shtetit ilir tė Teutės. Sipas marrėveshjes romako-maqedone mė 205 nė Foinike Atentana iu lėshua Maqedonisė, pėrveē tokave tė bylynėve, qė mbetėn si bashkėsi (Koinon) mė vete nėn kontrollin romak. Me ndarjen administrative qė bėnė romakėt nė Maqedoni pas vitit 168 p.e.r. Atianta u pėrfshi nė krahinėn e IV maqedone. Pjesa Perėndimore e Atiantisė (Mallakastra e Skrapari) ishte mė e zhvilluar nga ana ekonomike-shoqėrore. Kishte njė varg qytetesh, ndėr tė cilat mė tė rėndėsishme ishin Bylisi e Nikaia.
Albanėt, fisė Ilir nga i cili morėn emrin e hershėm shqiptarėt. Pėrmendet pėr tė parėn herė si Albanoi nė shek. II -tė erės sonė nga Ptolemeu i cili shtrihet nė shpinė tė Dyrrahut deri tek malet Kandave (malet e Polisit) nė Lindje brenda trevės sė banuar mė parė nga fisi i parathinėve. Mendohet tė jetė i njėjti fis me emrin e ri tė pėrkthyer parthinoi=bardhinoi=albanoi. Qyteti kryesor i tyre ishe Albanopoloi. Nė krahinėn qėndrore tė banuar prej albanėve ruhen ende toponime qė lidhen me emrin e kėtij fisi., si: Arbana, fashat nė rrethin e Tiranės, kroi Alban nė afėrsi tė fshatit Zgėrdhesh tė rrethit tė Krujės etj. Nė burimet historike tė shek. XI Albanėt pėrmenden nga Mihal Ataliati si dhe nga ana e Komnena si pjesmarrėse aktive e ngjarjeve. Nė mesjetė njihet dhe varianti si Arban. Ka qenė emri etnik i shqiptarėve nė mesjetė siē dėshmon fakti qė kėtė emėr e morėn me vete shqiptarėt e mėrguar nė Greqi (shek. XV-XVI) nė formėn arvanit, nė Itali (shek. XV-XVI) dhe nė Dalmaci (shek. XVIII) nė formėn arbėresh.
Shqiptar ėshtė njė person me prejardhje nga trojet e Shqipėrise dhe Kosovės se sotme, por edhe atyre tė minoriteteve nė zonėn e Ballkanit, meqėnėse e ndjen veten se i takon kėtij kombi ose populli. Shoqėria shqiptare dallohet nga aftėsia e shprehjes nė gjuhėn Shqipe dhe lidhet nga vazhdimėsia e traditave tė larmėta dhe tė historisė tė personave tė saj, qė nga lashtėsia e deri nė periudhėn e sotme. Konkretisht, kjo shoqėri nuk bėn dallime fetare dhe politike, apo klasifikime tė tjera qė nuk vijnė vetvetiu nga gjaku (gjenet) dhe gjuha Shqipe.
Nė kuptimin juridik
Si Shqiptarė konsiderohen pjesa mė e madhe e popullsisė sė Shqipėrisė dhe Kosovės, si dhe njė pjesė e popullsisė sė Maqedonisė, Malit tė Zi, Serbisė dhe Greqisė.
Shqiptarėt janė themelues tė shtetit tė quajtur Shqipėri dhe Kosovė. Nė Maqedoni ēėshtja ende nuk ėshtė e qartė, ndėrsa nė Serbi dhe nė Malin e Zi ata konsiderohen (minoritete) si pakica kombėtare.
Si shtetas shqiptarė quhen banorėt e Shqipėrisė..