-
Etore.
User deleted
Ilirėt kanė qenė njė popull i lashtė dhe paraardhėsit tė popullit shqiptar. Tė dhėnat historike dhe arkeologjike pohojnė se ilirėt ishin trashgimtarėt e vetėm tė pellazgėve (populli i parė qė banoi Ballkanin.)
Nė lashtėsi u krijuan marrdhėnie mes fiseve ilire dhe grekėve. Nė vitin 342 p.e.r. Demosteni u pėrpoq tė bėnte pėr vete ilirėt nė luftė kundėr Maqedonasve. Nė qindvjeēarin e II dhe III p.e.r. fisi ilir i ardianėve krijuan njė mbretėri me qendėr Shkodrėn. Pas pushtimeve romake nė fillim tė qv. III mbretėria ilire u kufizua me gjysmėn e saj veriore.
Vendndodhja
Sipas Herodotit trojet e ilirėve shtriheshin nė shek e 5 p.e.r nga Adriatiku nė Morava nė lindje dhe pėrkatėsisht deri Etsch nė perėndim.
Nė shekujt e parė tė mijėvjeēarit tė fundit para erės sonė ishin formuar tanimė bashkėsitė fisnore ilire dhe nė pėrgjithėsi ata kishin zėnė vend nė trojet e tyre historike. Ndėr fiset mė tė hershme ilire qė luajtėn dhe njė rol ku mė shumė e ku mė pak tė rėndėsishėm nė ngjarjet historike tė mėvonshme, pėr tu pėrmendur janė: thesprotėt, tė cilėt zinin ultėsirėn bregdetare qė nga gjiri i Ambrakisė e deri tek lumi i Thiamit (Kalama), nė veri tė tyre vinin kaonėt, vendbanimet e tė cilėve arrinin deri tek malet e Llogarasė dhe gryka e lumit Drinos. Molosėt banonin nė pllajėn pjellore tė Janinės. Gjatė luginės sė Vjosės nė tė majtė banonin amantėt, ndėrsa nė tė djathtė bylinėt, kurse nė rrjedhjen e sipėrme tė Vjosės banonin parauejtė. Nė lindje tė bylinėve shtrihej tenrritori i atintanėve. Taulantėt shtriheshin nė zonėn bregdetare nga Vjosa e deri tek lumi i Matit dhe nė veri tė tij, pėrgjatė brigjeve tė Adriatikut tė Mesėm, fisi i ardianėve. Nė viset e Ballkanit Qendror dy ishin fiset mė tė mėdha dhe mė tė rėndėsishme ilire: paionėt nė luginėn e mesme tė Vardarit, dhe dardanėt qė banonin nė rrafshin e Kosovės, tė cilėt shtriheshin nė veri nė tokat midis degėve jugore e perėndimore tė Moravės deri aty ku kėto bashkohen pėr tė formuar Moravėn e Madhe.
Midis fiseve tė hershme tė Ballkanit Veriperėndimor ndėr mė tė fuqishmit ishin liburnėt, tė cilėt banonin nė bregdet dhe nė ishujt deri tek lumi Krka, nė jug tė tyre vinin dalmatėt, kurse nė viset e Bosnjės sė brendshme, autariatėt.
Pėrveē kėtyre fiseve, nė territorin e gjerė tė Ilirisė do tė shfaqen mė vonė, nė rrethana krejt tė reja historike e politike, edhe njė numėr i madh bashkėsish tė tjera ilire, midis tė cilave edhe bashkėsi tė tilla qė do tė kenė njė peshė tė madhe nė zhvillimin e ngjarjeve politike tė shtetit ilir, si enkelejtė, dasaretėt etj. Pėrhapja e fiseve mė tė rėndėsishme e tė hershme ilire dėshmohet nė burimet e autorėve antikė, tė cilat nė mjaft raste janė, megjithatė, tė fragmentuara, madje dhe kontradiktore. Rrjedhimisht nė pėrcaktimin e topografisė sė fiseve ilire ka edhe raste tė diskutueshme. Ilirėt lanė tė shkruar nga gjuha e tyre vėtėm rreth 1000 fjalė tė cilat ishin emra njerėzish, lumenjsh, fisesh, kafshėsh, etj.
Fiset me te permendura ilire jane taulantet, ardiante, dardanet, dalmatet, albanet, penestet, moloset, kaonet, tesprotet, etj. Taulantet shtriheshin ne bregdetin e Adriatikut, nga Vjosa deri ne territorin e Dyrrahyt. Ata kane luajtur rol historik ne Iliri, drejtuan shtetin e krijuar nga enkelejte. Ne zoterimet taulante u shfaqen albanet dhe parthinet. Enkelejte jetonin perreth Lyhnideve (Ohrit). Prej tyre rrjedh dinastia e pare e Mbreterise Ilire, ne fund te shek V p.k. ne keto treva, duke u zgjatur drejt perendimit, permenden dasaretet, te cilet jane nje fis i madh ne Iliri. Qytetet me te njohura ishin Pelioni (Selca e Poshtme, Pogradec) dhe Antipatrea (Berati).
Albanet zoteronin pjesen e tokave ne verilindje te Dyrrahut, me kryqender Albanopolin (Zgerdhesh, Kruje). Ky fis u dha emrin shqiptareve gajte mesjetes se hershme ne trajten arber. Ardianet, me kryeqender Shkodren, shtriheshin nga gjiri i Rizonit dhe lumit Neretva ne veri, deri ne krahinat qe dikur mbaheshin prej taulanteve. Ata sundonin Mbreterine Ilire dhe luajten rol te madh ne lufterat kunder perandorise romake.
Fiset Ilire
Taulantėt
Arbėt
Adrianėt
Enkelejtė
Dasaretėt
Dardanėt
Dalmatėt
Dorsejtė
Penestėt
Molosėt
Kaonėt
Thesprorėt
Arbėreshėt
Pirustėt
Parathinėt
Japodėt
Paionėt
Eordejtė
Japigėt
Labeatėt
Mesapėt
Atintanėt
Albanėt
Shqiptarėt
Edited by Etore - 13/2/2010, 22:58.