-
Etore.
User deleted
Egjyptologjia ėshtė shkencė, gjegjėsisht grupim i shkencave tė pėrafėrta ė cilat meren me studimin e Egjyptit tė lashtė. Arbitrarisht mund tė ndahet nė degė tė cilat kan pėr studim Egjyptin nė parahistori (deri te fillimi i dinastisė sė parė diku para 3000 viteve p.l.k.). Egjyptin e dinastive (kohėn e Egjyptit tė vjetėr, tė mesėm dhe mbrtėrisė sė re, nga viti 3000 p.l.k deri te shekulli IV p.l.k gjegjėsisht deri nė okupimin e egjyptit nga Aleksandri i Madh) dhe Egjyptin helenik dhe romako-bizantin (deri te rėnja nėn sundimin arab).
Edhe pse arkeologjia ka zbuluar gjėrat mė spektrakulare nė lidhje me Egjyptin, prap se prap ajo nuk ėshtė e vetmja degė e cila i takon egjyptologjisė. Kėtu janė edhe historia, epigrafika, paleolinguistika, etj.
Egjiptanėt janė banorė vendas tė Egjiptit ose banorė qė kanė prejardhje nga Egjipti. Nga botėkuptimet e vjetra shqiptare si egjiptianė merren njė pjesė e popullsisė, banorė tė Misirit/Egjiptit, tė cilėt nuk ishin tė pėrzier me fiset arabe deri nė ditėt tona.
Nė historinė e njerizimit nė emėr tė tyre janė tė shkruara njė numėr i konsiderueshėm i tė arriturave me rėndėsi tė nivelit planetarė. Kėshtu nė emėr tė tyre paraqitet pėrpunuesit e parė tė hekurit (vitin 3000 p.e.sonė), tė qelqit (vitin 1370 p.e.sonė ), etj.Egjiptanėt e lashtė kanė jetuar ndėrmjet viteve 4000 para erės se re dhe 500 para e.re nė viset e thata e tė nxehta gjatė lumit Nil.
. -
Etore.
User deleted
Piramidat egjiptiane
Egjiptianėt e lashtė i ndėrtonin piramidat, varret, tempujt dhe pallatet me materiale ndėrtimi mjaft tė qėndrueshme. Megjithė tėrmetet, luftėrat dhe kapriēot e natyrės, momumentet arkitekturore egjiptiane duken pėrtej tokės, njė atribut pėr kėtė civilizim madhėshtor. Ndėrtimi i piramidave kėrkonte njė shkallė tė lartė aftėsish nė fushėn e arkitekturės dhe inxhinierisė. Pėrveē piramidave, ndėrtesat egjiptiane ishin tė zbukuruara me piktura, imazhe tė gdhendura prej guri, hieroglife dhe statuja tri-dimensionale. Arti tregon historinė e faraonėve, perėndive, njerėzve tė thjeshtė, botėn natyrale tė bimėve, zogjtė dhe kafshėt. Bukuria dhe madhėshtia e kėtyre vendeve nuk mund tė krahasohen. Si ka mundėsi qė egjiptianėt e lashtė arrinin tė ndėrtonin kėto struktura masive duke pėrdorur rregulla primitive? Kjo mbetet ende njė mister. Piramidat spektakolare, tė cilat e kanė bėrė Egjiptin tė famshėm, janė njė prej mrekullive mė tė vėrteta tė botės. Njė prej mistereve mė tė lashtė nė Egjipt, ka tė bėjė me ndėrtimin e piramidave. Si ishte e mundur qė njerėzit nė periudhėn e Gurit, tė lėviznin blloqe kaq tė mėdha guri? Egjiptianėt lanė mijėra vizatime nga jeta e tyre e pėrditshme nė Mbretėrinė e Vjetėr. ēuditėrisht nė asnjė prej tyre nuk tregohet se si janė ndėrtuar piramidat.
Piramida ėshtė njė varr nė tė katėr anėt me gurė, qė simbolizon malin e shenjtė, orovatjet universale tė njerėzimit pėr tė arritur parajsat. Besimet e lashta nė ngjitjen e shpirtit njerėzor te Zoti, ėshtė qėllimi kryesor pas ndėrtimit tė piramidave. Edhe sot, piramidat janė metafora pėr kėrkimet e njerėzimit.
Piramidat e para
Periudha e piramidave fillon gjatė Mbretėrisė sė Vjetėr (2650-2134 para Krishtit), kur piramidat e para u ndėrtuan nga Mbreti Djoser nė dinastinė e tretė. Ndėrtimi i tyre vazhdoi deri nė vitin 1640 para Krishtit. Gjatė dinastisė sė parė dhe tė dytė, mbretėrit egjiptianė varroseshin nė varre tė vjetėr prej balte.Tė vdekurit vendoseshin pėr t'u prehur nė njė dhomėz nėntokėsore nė fund tė njė kulle.
Mbreti Djoser ndėrtoi njė administratė tė fuqishme me bazė nė qytetin Memfis, jo shumė larg qytetit tė sotėm Kajro. Njė nga zyrtarėt e tij ishte njė arkitekt i famshėm dhe i shkolluar, i cili kishte projektuar Piramidėn Step, varrin e njė faraoni nė Saqqara , qė ngjasonte me rrugėn e njė ylli nė qiell. Ky lloj varri zėvendėsoi origjinalet e vjetėr mastaba, me gropėn e varrit nė qendėr.
Nė dinastinė e katėrt, faraoni Snefru ndėrtoi piramidat e para tė vėrteta gjeografikisht nė Dahshur, nė jug tė Saqqara-s. Ai filloi me lėmimin e dy piramidave ekzistuese, qė ishin ndėrtuar nga paraardhėsit e tij. Mė pas Snefru ndėrtoi dy piramitat e tij.
Piramidat e ndėrtuara gjatė dinastisė sė pestė kishin nė pėrbėrje gurė, mbeturina dhe plithare (tulla prej balte) dhe lyheshin me gėlqere. Kur gėlqerja binte, pjesa mbushėse mes tullave rrezikonte tė shkrihej.
Piramidat e fundit
Piramidat e fundit u ndėrtuan rreth Dahshur-it dhe Haware-s nga mbretėrit e Mbretėrisė sė Mesme (2040-1640 para Krishtit). Megjithė pėrpjekjet e konsiderueshme pėr tė fshehur hyrjen pėr nė varre, si dhe pėrpjekjet pėr tė zbrapsur grabitėsit me leje kalimi false, arkitektėt dėshtuan tė parandalonin plaēkitjen e piramidave. Si rezultat i kėsaj, piramidave njėmijė vjeēare po u vinte fundi. Eksperimenti pėr tė siguruar udhėtimin e mbretėrve nė pėrjetėsi, doli i jo i suksesshėm. Pėr kėtė arsye faraonėt e Mbretėrisė sė Re iu pėrkushtuan ndėrtimit tė varreve nė Luginėn e Mbretėrve. Nė njė zonė tė largėt pėrtej Nilit, nga Luxor dhe Karnak , ata shpresonin t'i shpėtonin fatit tė keq tė paraardhėsve tė tyre.
Qyteti i lashte i Gizes
Giza ėshtė qytet arab ne Egjiptin e lashtė, i cili ndodhet shumė afėr lumit Nil. Nuk ėshtė edhe aq qytet i madh me sipėrfaqe , ka afėr 2 milion e 700 mijė banor sipas njė statistike tė bėrė nė vitin 2006. Popullsia e saj e madhe ne raport me sipėrfaqen e bėnė pėrafėrsisht njė ndėr krahinat e qyteteve mė te mėdha nė botė sa i pėrket numrit tė popullsisė. Ky vend ka jashtėzakonisht shumė vizitor, dhe pret nga e gjithė bota studiues, arkeolog, arkitekt, shkencėtar, dhe shumė tė tjerė qė janė tė interesuar pėr studimin e pasurisė sė vjetėr tė kėtij qyteti. Njihet si njė ndėr vendet mė tė famshme nė botė, pėr arsyet se kėtu gjendet njė ndėr mrekullitė e botės antike, qė zakonisht njihet me emrin kompleksi i piramidave tė Gizės. Ky tempull bashkė me piramidėn e madhe tė Keopsit, dhe me disa tempuj tė tjerė, kanė shkruar historinė e Egjiptit, dhe kanė ngjallur debat nė tė gjitha shoqėritė, mbi prejardhjen e kėtyre ndėrtimeve antike, misteri qė mundon sot njerėzit anė e mbanė. Gjithashtu ky ėshtė edhe vendbanim i shumė faraonėve tė lashtė egjiptian, pė r tė cilėt historia qė njohim flet vetėm me supozime e me fakte tė thata. Ka shumė e shumė te panjohura mbi kėtė vend tė cilat edhe sot e kėsaj dite, sgjejnė dot zgjidhje. Ekzistojnė shumė teori tė cilat mundohen tė shpjegojnė mėnyrėn e ndėrtimit tė piramidave, pėrveē tė tjerash, puna vije edhe aty, saqė thuhet nga disa shkencėtar se ato janė ndėrtuar nga skllavet egjiptian (rreth 2 milion te tillė) nėn udhėheqjen e njė race tjetėr. Mė poshtė do tė paraqes strukturėn e piramidave (tre sa janė gjithsej), dhe mendimet e shkencėtarėve nė lidhje me kėto ndėrtime tė rralla.
Piramidat e Gizes
Nė kėtė kompleks bėjnė pjesė gjithsej 6 piramida (prej tyre 3 tė mėdha). Mė e madhja nga to ėshtė piramida e madhe e Gizės e cila njihet me emrin piramida e Keopsit , me 1380000 metra katror, dhe e cila pėrbėhet prej 2 milion gurėve secili me 2 ton peshe, e nė disa raste pesha e gurit shkon deri nė 30 ton, peshė tė cilėn vėshtirė se e bart edhe njė kamion i madh. As sot nė shek. XXI nuk krahasohet dot, bile janė xhuxh ēdo ndėrtesė tjetėr nė botė mė tė pėr madhėsi, peshė, e pėrpikėri matematikore. Piramida e madhe e Gizės peshon 6 milion ton, mė shumė se ēdo gjė qė ka ndėrtuar njeriu deri mė tani. Ato janė aq tė mėdha sa mund tė shihen edhe nga stacioni ndėrkombėtar hapėsinorė, madje edhe nga hėna. Besohet se nė tė kaluarėn piramidat kanė qenė tė zbukuruara me ar tė pastėr, e me gurė tjerė tepėr tė ēmuar. Struktura e piramidės pėrmbante informacione qė do tė zbuloheshin pas shumė shekujsh. Deri mė sot ėshtė menduar se kėto struktura gjigante janė produkt dhe rezultat e dijetarėve te lashtė egjiptian, dhe i njė fuqi punėtore me rreth 2 milion sllavė. Pikėn e parė shumė shkencėtar po e sfidojnė bukur, duke cituar se struktura e piramidės dhe shumė detaje tė saj nuk i pėrshtaten aspak kohės, dhe teknologjisė sė atėhershme. Duhet pasur gjithmonė parasysh se edhe sot pėr ndėrtimin e njė piramide (si ajo e Gizės) duhet njė sfidė e vėrtet nė inxhinieri e arkitekturė. Sot ndėrtohen shumė pak ndėrtesa me formė piramide, sepse paraqet vėrtet njė vėshtirėsi. Njihet, njė piramidė moderne e madhe (shumėfish mė e vogėl se piramida e madhe e Gizės) ėshtė ndėrtuar nė Las Vegas, tė tjerat janė tė pakta, apo shumė tė vogla. Kėto piramida moderne punohen vetėm me anėn e makinave tė mėdha, dhe me anėn e gjeometrisė sė pėrpiktė e ligjeve matematikore. Atėherė si kanė mundur egjiptianėt tė ngrinin kėso lloj strukturash, vetėm me anėn e fuqisė punėtore dhe mjeteve tepėr te thjeshta tė asaj kohe? Si kanė mundur tė ushqenin njė numėr aq tė madh njerėzish? Kėsaj pyetje ende nuk ėshtė mundur ti gjendet njė pėrgjigje. Piramidat e Gizės thuhet se janė ndėrtuar gjatė dinastisė egjiptiane, 4.500 vjet mė parė. Bėjnė pjesė ne 7 mrekullitė e botės antike, vend ku sekretet dhe tė panjohurat pėr kohėn gjendet mė shumė se ēdo kund tjetėr. Flitet se kėto piramida janė ngritur nga po ata arkitekt qe ngritėn edhe piramidat e tjera tė kėtij vendi, pėr nderimin e faraonėve tė vdekur, dhe si vend ku ata do tė marrin rrugėn drejt perėndisė e pėrjetėsisė. Sipas shumė studiuesve e shkencėtarėve nga e gjithė bota, nė piramidė gjendet e kaluara dhe e ardhmja e njerėzimit. Ne kohėt e kaluara ėshtė menduar se nė Piramidat egjiptiane gjenden pasuri shumė tė ēmuara sikur arė e thesare, por kjo ende nuk ėshtė vėrtetuar, mė pėrkatėsisht nė piramidė nuk ėshtė gjetur asgjė e ēmuar. Sipas vėzhgimeve tė fundit shkencore poshtė sfinksit gjendet njė dhomė misterioze, pėr tė cilėn ende nuk ėshtė njohur gjithēka. Nga disa studiues mendohet se nėn piramidė eshte dhoma e ashtu quajtur dhoma e dijeve ku gjenden tė gjitha informacionet mbi sekretin e piramidave, dhe mbi zhvillimin e gjithėmbarshėm tė njerėzimit, por sipas legjendės kjo nuk duhet hapur, sepse siē thonė mund tė jetė dita e gjykimit dhe e shkatėrrimit tė plotė tė shoqėrisė njerėzore. Shkenca konstaton se ekziston dhoma e dijeve, por pa kėtė shtesėn e fundit imagjinare. Shkenca supozon se nė fillimet e tij kompleksi i Gizės duhet te ketė qenė diēka tepėr e bukur, dhe sipėrfaqja e vrazhdė e piramidės duhet tė ketė qenė, pasqyrė e lėmuar, sipas konstatimeve shkencore. Tempuj te mėdhenj, piramida super tė mėdha, dhoma tė nėndheshme etj. Robert Bauval, njė inxhinier dhe autor i librit Mesazhi i sfinksit, pasi vizitoj dhe studioi me hollėsi piramidat e Gizės, dhe pasi analizoi me kujdes ato, tha se ėshtė diēka tepėr misterioze se pėrse nuk mbeti asnjė shėnim mbi konstruktin e piramidave, pėrse nuk u gjet asnjė mbishkrim, asnjė dokument? Eshtė vėrtet e pakuptimtė qė egjiptianėt pėrshkruanin ēdo gjė qė shihnin madje edhe lumin teksa rridhte, edhe ndėrtimin e shtėpive , edhe kanalet e ujit, e Nilin, kurse asnjė dokument nuk u gjet kurrė pėr piramidat tė cilat duheshin konsideruar diēka shumė madhore, nga vetė fakti qė nė to punuan 2 milion e mė shumė egjiptian. Si ėshtė e mundur kjo? Pastaj Ryder Gryem Hancock, gjithashtu studiues kishte te njėjtin mendim me Bauvalin, ai thotė se, egjiptianet nuk do tė ndėrtonin diēka kaq madhore, e ta linin nė errėsirė, mos ta tregonin mėnyrėn e ndėrtimit. Sepse edhe vetė praktika tregon se egjiptianėt do ta pėrshkruanin sigurisht ditėn kur do tė ngriheshin piramidat, por kjo nuk ndodhi, mos vallė ndėrtuesit nuk kanė qenė egjiptianėt? Thuhet se civilizimi i Egjiptian filloi 3000 vjet para lindjes sė Krishtit, diku rreth 500 vjet para se tė ndėrtoheshin piramidat e Gizės. Nė historinė e tij Egjipti i lashtė ngėrthen njė kulturė unike, krejtėsisht ndryshe nga popujt e tjerė. Kėtu besohej ne disa perėndi ndėr tė cilat ishte edhe perėndia Ra, perėndia e diellit e cila ishte mbi tė gjitha. Kėtu popullata ndodhej nė kohėn e gurit, respektivisht koha dhe teknologjia ishin ne atė pikė saqė ende nuk ishte zbuluar rrota, mjeti mė i thjeshtė pėr transport. Bauvalin e mahnit fakti se e gjithė ajo strukturė gjigante ėshtė ngritur vetėm pėr tia siguruar varrin njė faraoni, kjo ėshtė diēka shumė e ēuditshme pėr tė, bile edhe e pabesueshme. Ai mendon se piramidat nė Gize kishin edhe njė funksion tjetėr. Ka tė tillė qe mendojnė se piramidat janė ngritur si stacione pėr njė racė tjetėr, sepse edhe ashtu vendi ėshtė tepėr i pėrshtatshėm pėr njė eksplorim tė njė race tjetėr, pikėrisht nė qendėr tė tokės, nė njė terren tė rrafshėt e pa lugina tė mėdha. Disa tė tjerė mendojnė se Piramidat janė pėrdorur vetėm si hambar pėr grurė, por kjo zgjidhje besohet shumė mė pak nga njerėzit. Dhe njė supozim tjetėr thotė se ato janė pėrdorur si observator astronomik. Deri vonė piramida e madhe e Gizės (Khufu) kishte qenė ndėrtesa mė e lartė nė botė, deri sa u ndėrtua nė Paris Kulla e madhe e Ajfelit. Tri piramidat e mėdha tė Gizės pėrcaktojnė saktėsisht, nė mėnyrė matematikore katėr drejtimet globale: Perėndimin, Lindjen, Veriun e Jugun. Gjenden ne mėnyrė milimetrike nė vijėn e paramenduar ekuatoriale tė tokės, vijė e cila e ndan tokėn nė dy pjesė tė barabarta. Pikėrisht kompleksi i piramidave tė Gizės gjendet nė qendėr tė tokės. Nė piramidat e Gizės ekziston njė sistem tepėr i ndėrlikuar pastrimi i ajrit ne strukturėn e brendshme tė Faraonit. Ai sistem ėshtė tepėr komplekse dhe shumė i avancuar, qe nuk pėrshtatet aspak me kohėn e atėhershme. Pėrbėhet nga mija thyerje e lakime tė gurit, nė mėnyrė qe ajri tė pastrohet sa mė lehtė, dhe dhoma nė tė cilėn qėndron faraoni tė jetė sa mė e freskėt. Ky qėllim i tyre ėshtė arritur. Tunelet nėn piramidė janė po aq misterioze sa vetė piramidat... Pėr tė hapur njė tunel nė kohėn tonė, kėrkohet njė vend qe pėrbėhet prej gurėve tepėr tė fortė e tė ngjitur fort njėri me tjetrin nė mėnyrė qe tuneli ta kėtė tė vėshtirė tė shembet, sot shumė vėshtirė bėhet ai nė hapėsira ku nuk ka gurė. Megjithatė egjiptianėt para 5000 vjetėve kanė arritur tė ndėrtojnė tunel super tė gjatė nė rėrė, qe sot ėshtė tepėr e vėshtirė kjo. As kėtij fakti nuk i gjendet sqarimi, bile ėshtė diēka e pamundur tė ndėrtohet nga njerėzit me teknologjinė e atėhershme, sipas gjykimit tė Bauvalit, Ham Cock-ut, dhe Doktorr Ivanovicit. Doktorr Ivanovic ėshtė njė ndėr pjesėmarrėsit, nė projektin tepėr sekret, qe njihet me emrin ISiS. Ai ėshtė gjithashtu autor i librit po me kėtė emėr. Ai citon se nė vitin 1961 nė piramidėn e madhe tė Gizės ėshtė gjetur njė krijesė jo njerėore ne arkivolin e faraonit Khafu.Pėr kėtė Dr. Ivanovici ka edhe dokumente zyrtare tė KGB-sė, dhe video materialin mbi kete ekspedite. Kjo ekspeditė ėshtė organizuar nga organet sekrete tė KGB-sė sė Rusisė. Projekti ISiS ishte projekt shkencor, i cili ėshtė formuar gjithsej pėr tre arsye: -pėr kerkime shkencore pėr fuqitė telepatike -pėr dosjet UFO dhe. -pėr piramidat nė Egjipt. Ekspedita nė vitin 1961, pasi kishte hapur arkivolin e Khafus, i cili qėndronte ashtu pėr 5 dekada, pasi kishte marrė kufomėn , dhe pasi kishte studiuar me hollėsi atė KGB-ja, rezultatet tregonin se krijesa e gjetur nuk ishte njeri, edhe pse kishte karakteristika tė pėrbashkėta me njeriun. Pėr kėtė informacion edhe pse burimet janė tė sigurta ende ky fakt ėshtė nė njė errėsirė, dhe nė njė paqartėsi. Sipas Dr. Ivanocvicit kėtu kemi tė bėjmė me zbulimin mė tė madh tė njerėzimit, me shkeljen e njė humanoidi jashtėtokėsor nė tokė, i cili la dijet e njohurit tek qytetėrimi egjiptian. Gjatė kėsaj ekspedite ėshtė vėrejtur edhe nje fakt tjetėr: Nga shkėmbi buronte njė forcė magnetike, pėr te cilėn shkenca ende nuk ka dhėnė shpjegim. Ajo forcė magnetike buron edhe sot nga shkėmbinjtė e lashtė tė piramidės sė madhe. Gjithashtu Ivanovici thotė se KGB-ja zbuloi prova dhe argumente tė pakundėrshtueshme, qė Egjipti u zhvillua mbi njė trashėgimi dijesh, tė njė race jashtėtokėsore. Kjo teori shumė besohet nga njerėzit, dhe ėshtė shumė e mundur qė nė tė kaluarėn kemi qenė tė vizituar nga njė racė jashtėtokėsore, tek e fundit kjo si mundėsi pranohet edhe nga shkenca. Sipas po kėtij studiuesi alienėt nuk erdhėn nė tokė pėr ti parė piramidat e Gizės, por pėr ti ndėrtuar ato, si stacione jashtėtokėsore pėr eksplorim ndėrplanetar. Ja tė shikojmė mundėsitė qė njeriu atė stad tė zhvillimit mund tė ndėrtoi diēka kaq gjigante. Problemi fillestar apo misteri fillestar mė mirė tė themi, ėshtė lėvizja e gurėve ku si mesatare po marrim 5 ton njė gurė. Teoria e parė ishte tėrheqja me litar, kjo mundėsi bie poshtė, sepse ėshtė vėrtetuar se nuk ka asnjė mundėsi teorike qė tė lėvizet njė shkėmb nga dhjetėra e njerėz me peshėn mbi 3 ton, vetėm nėse nė fuqinė shtytėse do tė ishin qindrat, dhe nė kėtė ēast bėhet e palogjikshme sepse kohėzgjatja do tė ishte me mijėvjeēar e jo me dekada pėr sa janė ndėrtuar. Teoria tjetėr thotė se janė pėrdorur drunjtė e pemėve pėr lėvizjen e kėtyre shkėmbinjve gjigante. Ėshtė konstatuar shkencėrisht se nė qoftė se kjo mundėsi do tė ishte shfrytėzuar, atėherė vetė grumbullimi i drunjve tė pemėve, dhe bartja e tyre do tė ishte projekt shumėfish mė gjigant se sa vetė piramidat, prandaj edhe kjo mundėsi nuk pranohet si e logjikshme. Pastaj kur tė pėrmendet fakti se Egjipti ėshtė njė ndėr vendet mė tė varfra nė botė sa i pėrket numrit tė pemėve. Si do qė tė jetė piramidat mbeten projektet mė gjigante, mė madhėshtore, e mė misterioze qw njeh sot njerėzimi, qoftė ato tė ndėrtuara nga njerėzit apo nga njė specie tjetėr, as njė projekt tjetėr njerėzor as qė mund tė krahasohet mė to. Sipas fakteve tė mbledhura ka vetėm dy mundėsi:
1. Piramidat janė ndėrtuar nga Egjiptianėt, tė cilėt ishin njė qytetrem tepėr i zhvilluar nga ana teknologjike e shkencore, dhe ėshtė zhdukur pa lėnė asnjė gjurmė.
2. Ose janė projekte jashtėtokėsore, tė cilat janė pėrdorur si stacione nė tokė pėr eksplorime ndėr planetare.. -
Etore.
User deleted
Faraonėt e Egjiptit tė Lashtė besoheshin se ishin pasardhės direkt tė perėndive. Kėto perėndi besoheshin se akordonin fuqi speciale tek sunduesi, qė ishin tė gjitha jetėsore pėr mbajtjen e rregullit tokėsor dhe kozmik. Kėshtu, kurorėzimi i njė faraoni nuk ishte thjesht njė rit pėr ta deklaruar atė si mbret ose tė ligjėrojė tė drejtėn e tij pėr tė sunduar; Nė tė vėrtet ai ndihmonte nė transmetimin e fuqive mbitokėsore te sunduesi i ri egjiptian. Nė kėtė ceremoni, mbreti transformohej nė perėndi duke kuptuar bashkimin e tij me ka-nė(ka nė egjiptianishte do tė thotė shpirt) mbretėrore ose fuqinė jetėsore tė shpirtit. Tė gjithė mbretėrit egjiptianė zotėronin ka-nė mbretėrore dhe nė kurorėzimin e tij ose tė saj, monarku bėhej hyjnor si "ai me ka-nė mbretėrore" kur forma e tij njerėzore zėvendėsohej nga elementi i pavdekshėm, qė rrjedh mbi gjithė trupin e tij dhe jeton nė tė. Kjo e bėnte atė djalin e Ra-sė, perėndisė sė diellit, Horus-it, perėndisė fajkua dhe Osiris-it, perėndisė sė jetės, vdekjes dhe pjellorisė. Nga Mbretėria e Mesme e mė vonė, faraoni gjithashtu shihej si djali i Amun-it, mbretit tė perėndive egjiptiane, derisa kulti i tij u shua nė shekujt e mėvonshėm. Kur vdiste, mbreti bėhej plotėsisht hyjnor, sipas besimit egjiptian, duke u asimiluar nga Osiris-i dhe Ra.
Menjėherė pas vdekjes sė faraonit sundimtar, pasardhėsi i tij caktohej menjėherė, nė mėnyrė qė ruajtja kozmike e kombit tė mbetej e pathyeshme. Ndėrsa monarku i ri, ngjitej nė fron ditėn tjetėr, ceremonia e kurorėzimit nuk ndodhte deri ditėn e parė tė njė sezoni tė ti, duke simbolizuar njė periudhė tė re. Ceremonia kryhej zakonisht nė Memfis nga prifti i lartė, qė e veshte mbretin e ri me fuqitė e nevojitura pėr tė vazhduar punėn e paraardhėsit.
Si njё mёnyrё pėr t'i kujtuar popullit fuqinė e tij tё mbinatyrshme, faraoni vishte elementё tё ndryshёm tё shenjave mbretёrore qė varionin sipas periudhave tё historisė sё Egjiptit. Ndėr kėto ishin njё mjekёr false e pėrbėre prej qimeve tё dhisė, duke e identifikuar veten me perėndinė Osiris ; njё skeptėr me formė si shkop bariu i njohur ndryshe si heka, qė do tё thotė sundues dhe lidhej shpesh magjinė ; dhe njё kamzhik i quajtur Nekgakha, simbol i fuqisė dhe autoritetit. Monarku i ri vishte gjithashtu njё pėrparėse, kurse kurrizi i tij mbrohej nga bishti i njё demi qė varej prej rripit, simbol i fuqisė, ndonёse mё vonė kjo u hoq. Ai vendoste njё kurorё gjatё kurorёzimit: nё varёsi tё kohёs, mbretit mund t'i jepej Kurora e Bardhё ose Hedjet(kurora e Egjiptit tё Sipёrm), Deshret ose Kurora e Kuqe(diadema e Egjiptit tё Poshtёm), Pschent ose Sekhmeti(Kurora Dyshe, duke kombinuar Kurorёn e Bardhё me Kurorёn e Kuqe), Nemes(kapele koke me shirita), ose Khepresh ose Kurora Blu. Nё pёrgjithёsi, Pschent-i pёrdorej pёr rastet mё tё veēanta, dhe u akordohej tё gjithё faraonёve qё nga dinastia e parё. Kur Hedjet-i kombinohej me puplat e kuqe tё strucit tё kultit tё Osiris-it, kurora do quhej Atef.. -
Etore.
User deleted
Lista e emrave te Faraonėve te Egjiptit.
Periudha paradinastike Dinastia 16-17
Narmer (3000-2972) dinasti e Ukseve me
Dinastia 1 te rendesishmit :
Aha (2972-2939) Senahtenre Teo I
Zer (2939-2892) Sekenenre Teo II
Zet (2892-2879) Kamosis
Den ( -2832) Dinastia 18 (1540-1295)
Enezib ( -2826) Amosis
Semerhet ( -2818) Amenhotep I
Ka'a ( - 2793) Tuthmosis I
Dinastia 2 Tuthmosis II
Hetep-Sehemui (2793-2765) Hacepsut (grua)
Nembri ( - 2750) Tuthmosis III
Ninuter ( -2707) Amenhotep II
Ueneh ( -2700) Tuthmosis IV
Sed (- 2690) Amenhotep III
Sneferika ( -2682) Amenhotep IV/Akenaton
Neferkasokar ( -2674) Smenkare
Neherief Tutanhamon/Tutanhaton
Ka Sehemui (-2647) Ai
Dinastia 3 Horemheb
Sanaht ( -2628) Dinastia 19 (1295-1186)
Nexherihet ( -2609) Ramsis I
Sehemhet ( - 26030 Seth I
Haba ( - 2597) Ramsis II
Kahexhet Uni ( -2573) Merneftha
Dinastia 4 Amonmes
Snemfu ( - 2549) Seth II
Heops ( -2526) Shiptah
Rexhentef ( -2518) Tauzert (grua)
Hefrin ( - 2493) Dinastia 20 (1186-1069)
Hnemka ( - 2488) Setnaht
Mukerin ( -2460) Ramsis III
Sepseskaf (-2456) Ramsis IV
Thamfthis (-2454) Ramsis V
Dinastia 5 (2454-2311) Ramsis VI
Uzerkaf Ramsis VII
Sahure Ramsis VIII
Neferrikare Ramsis IX
Sepseskare Ramsis X
Niuzere Ramsis XI
Menkauhor Dinastia 21 (1069-945)
Zedkare Izezi Smendhis
Unis Amenemnisu
Dinastia 6 (2311-2140) Psusennis I
Teti Amenemope/ Amenofthis
Pepi I Osohor
Merenre I Siamon / Psinahis
Pepi II Psusennis II
Merenre II Dinastia 22 (945-730)
Nitokerti (grua) faraonet e Egjiptit jugor
Dinastia 7-10 Sosenk I
shume mbreter Ozorkon I
jo stabilitet Sosenk II
me te rendesishmit Takelot I
Meruibre Ahtoi Ozorkon II
Merikare Sosenk III
Dinastia 11 (2124-1980) Pemai
Meduhotep I Sosenk V
Iniotef I faraonet e Egjiptit verior
Iniotef II Harsiesis
Iniotef III Takelot II
Nevepetre Meduhotep II Petubatis I
Sankare Meduhotep III Iuput I
Nebtoure Meduhotep IV Sosenk IV
Dinastia 12 (1980-1801) Ozorkon III
Amenemhet I Takelot III
Senuosre I Rudamon
AmenemhetII Dinastia 23 (754-727
Senuosre II Petubatis II
Senuosre III Iuput II
Amenmhet III Ozorkon IV
Amenemhet IV Dinastia24 (727-715)
Sebekare Sebenofru (grua) Tafnaht / Tehnaktis
Dinastia 13 (1801-1648) Bekenrefer/Okhoris
me te rendesishmit Dinastia25 (715-626)
Neferhotep I vetem ne Nubia:
Sihathor Kasta
Sebekhotep V Pianhi
Mernefere Sabakon
Dinastia 14 Sebitiku
shume mbreter pushtues Taharka
jo egjiptian Tantamane/Tanutamon
Dinastia 15 Dinastia26 (664-525)
Salitis Psametek I
Bhon Nekos II
Apahnan Psametek II
Apofis Apri'is
Iannas Amasis
Assis Psametek III
Dinastia 27 (525-424)
dinasti perse
mbreti pers behet dhe
faraon, si:
Kambusi
Dari I
Kserks I
Artakserks
Dari II
Dinastia 28 (404-399)
Amurta
Dinastia 29 (399-380)
Neferiti I
Psammuthis
Akoris
Neferiti II
Dinastia 30 (380-343)
NektaneboI
Tahos
Nektanebo II
Dinastia 31 (342-332)
dinast perse
Artakserksi III
Arsi
Dari III
Vitin 332 p.e.r. Leka i Madh pushton Egjiptin dhe qe nga ajo kohe Egjipti udhehiqet nga Ptolemejt Grek deri ne pushtimin Romak.. -
Etore.
User deleted
Sovranėt e panjohur tė Egjiptit tė lashtė
Njė papirus i tre mijė vjetėve mė parė, dy tė dėrguar tė Muzeut Britanik, disa mbledhje mes ekspertėve qė zgjatėn pėr dy ditė nė Muzeun Egjiptian tė Torinos. Kaq mjaftoi pėr tė mėsuar se janė zbuluar pjesėt e munguara tė njė enigme tė lashtė. Dhe nė fund zgjidhja: kishte mbetur prej vitesh e harruar nė bodrumet e ndėrtesės.
Duket vėrtet si njė prej atyre skenarėve tė filmave hollivudianė me temė arkeologjinė, zbulimi i kėtij dokumenti shumė tė rėndėsishėm, qė plotėson listėn e dinastive tė faraonėve egjiptianė: tė gjitha tė dhėnat e grumbulluara bėjnė tė mendohet se deri tani kronologjia dhe lista e dinastive qė njohim ka qenė e gabuar dhe se i duhen shtuar emra faraonėsh, pėr tė cilėt nuk kemi dėgjuar kurrė mė parė.
Drejtori i Muzeut Britanik, Nail MekGregor, gjatė njė ceremonie nė ambasadėn italiane nė Londėr, tė zhvilluar vitin e shkuar, kishte vėnė nė dijeni palėn italiane se kishte ndėr mend tė vinte nė dispozicion ekspertėt mė tė mirė pėr tė restauruar dokumentin mė tė rėndėsishėm nė zotėrim tė Muzeut Egjiptian tė Torinos. I njohur ndryshe edhe si "Papirusi i Torinos", lista ėshtė nė gjendje aq tė keqe sa as qė arrin tu tėrheqė vėmendjen vizituesve, tė cilėt ndodh shumė shpesh tė vazhdojnė te stendat e tjera pa u ndalur. Por ėshtė aq e rėndėsishme pėr historinė e Egjiptit tė Lashtė sa ekspertėt mė nė zė tė ditėve tona kanė kaluar ditė tė tėra nė Torino pėr tė zbardhur pėrmbajtjen e tij.
Bernardino Droveti do tė kishte qenė pak mė i kujdesshėm, kur e gjeti tė paprekur nė vitin 1822. Sot studiuesit e Egjiptit tė Lashtė do ti kishin gjėrat shumė mė tė thjeshta. Por diplomati piemontez e hodhi pa kurrfarė kujdesi nė njė baule bashkė me shumė tė tjera dhe me tė mbėrritur nė Torino vėrejti se dokumenti ishte thėrrmuar thuajse tėrėsisht.
U desh mė shumė se njė shekull pėr ti ribashkuar copėzat, nė mėnyrė qė tė krijonin njė sens dhe ajo qė shohim sot ėshtė restaurimi i egjiptologut Xhulio Farina, i cili i fiksoi copėzat e papirusit mes dy fletėsh qelqi nė vitin 1938. Deri tash askush nuk kishte guxuar tė diskutonte pėr ripozicionimin e fragmenteve tė papirusit, ashtu edhe si pėr modifikimin e kronologjisė sė faraonėve, qė bėhej e detyrueshme nė njė rast tė tillė.
Por, nė ēastin kur i dėrguari i Muzeut Britanik, Riēard Parkinson, i shoqėruar nga kolegia Bridxhet Liē (njė prej tre njerėzve nė botė qė di tė restaurojė njė papirus) ngriti pyetjen qė ndryshoi gjithēka: "Mund tė mė tregoni fragmentet e munguara"? - nė sallėn e mbledhjeve tė Muzeut Egjiptian tė Torinos askush nuk e fshehu habinė mbi kėtė kėrkesė: nėse dukej qartė qė shumė prej fragmenteve mungonin, askush nuk shpresonte se mund tė gjendeshin gjėkundi tjetėr.
Konfirmimi i parė i ekzistencės sė fragmenteve tė munguara erdhi duke shfletuar "Ligjin Mbretėror tė Torinos", i shkruar nė vitin 1959 nga Alan Henderson Gardiner pėr llogari tė Institutit Grifit tė Oksfordit dhe qė gjendet qė atėherė nė bibliotekėn e kėtij muzeu. Nė kreun IX, studiuesi britanik kishte riprodhuar me besnikėri mbresėlėnėse disa prej fragmenteve qė nuk qenė pėrfshirė nga Farina nė dokumentin e restauruar, ndoshta ngaqė nuk pėrputheshin me fragmentet fqinje.
Gardiner ka qenė njė prej egjiptologėve mė autoritarė tė shekullit XX. Nuk gėzonte simpatinė e Hauard Karterit, njeriut qė zbuloi varrin e Tutankhamonit ("Sa mė shumė e njoh, aq mė pak mė pėlqen"), por ishte i shkėlqyer nė fushėn e vet dhe gramatika egjiptiane qė shkroi shumė vite mė parė ėshtė e domosdoshme pėr kėdo qė kėrkon tė mėsojė tė lexojė hieroglifėt.
Pas shumė orė diskutimesh ishte Elvira dAmikone, egjiptologe e Ministrisė sė Kulturės Italiane, ajo qė pati nuhatjen e duhur: Nėse papirusi kishte mbėrritur i fragmentizuar nė muze, pjesėt e munguara nuk mund tė gjendeshin shumė larg. Mbase do tė ishte mirė tė kėrkoheshin nė katet e nėndheshme tė ndėrtesės sė muzeut, nė atė magazinė misterioze ku gjenden aq shumė objekte, sa pėr tė ngritur njė muze tjetėr.
Dhe nė fakt ishin pikėrisht aty, tė harruar prej njė gjysmė shekulli nė njė dollap: njė dorė e mėshirshme madje kishte vendosur disa prej fragmenteve mes dy lastrash qelqi, nė mėnyrė qė tė ruheshin mė mirė. Por pėrpara se tė bėhej i mundur studimi i tyre duhej kaluar edhe njė pengesė tjetėr. Sipas ligjit, objektet nuk i pėrkasin muzeut ku gjenden, por shtetit italian dhe nuk mund tė merret asgjė pa lejet dhe autorizimet e nevojshme. E informuar pėr peshėn e zbulimit, superintendentja e sektorit tė antikitetit, Maria Baēi, lėshoi menjėherė tė gjitha lejet e nevojshme pėr nisjen e punės.
Javėn e shkuar "Papirusi i Torinos" gjendej mbi njė tavolinė laboratorike nė katin e fundit tė muzeut, pėrkrah njė mumieje (edhe ajo nė pritje pėr tu restauruar), ndėrkohė qė profesor Parkinsoni e shihte si tė ishte e dashura e tij: "Falė kėtij zbulimi mund tė arrijmė nė pėrfundimin se restaurimi i bėrė nga Farina ėshtė i gabuar. Fragmentet do tė pozicionohen ndryshe, duke shfrytėzuar edhe pajisjet teknologjike qė kemi nė Londėr. Jemi nė gjendje tė bėjmė njė punė shumė tė mirė nga ajo e shtatėdhjetė viteve mė parė".
Bridxhet Liēi i observoi copėzat e papirusit me syze tė posaēme, tė pajisura me lente shumė tė mėdha zmadhuese dhe foli qė nė Torino pėr ndėrhyrjet qė duheshin bėrė: "Papirusi ėshtė restauruar qė nė Antikitet. I shihni kėto fije mėndafshi? Ka shenja ngjitėseje tė prodhuara nga dhjamė kafshėsh qė mund ta dėmtojė shumė". Eleni Vasilika, drejtoresha e muzeut nuk dinte ta pėrmbante gėzimin: "Ėshtė njė zbulim tepėr i rėndėsishėm. Ka tė ngjarė tė rishikohen datat e dinastive, si edhe tė shtohen emra tė rinj faraonėsh". Nė rast se do tė nėnshkruhen tė gjitha autorizimet, nėse nuk do hasim asnjė pengesė, nėse nuk lindin polemika, papirusi do tė ēohet nė Londėr, ku do tė qėndrojė pėr muaj tė tėrė. Nė kthim do tė jetė krejt tjetėr. Duhen rishkruar shumė libra tė historisė sė Egjiptit tė Lashtė.. -
Etore.
User deleted
Vdekja nė Egjiptin e Lashtė
Egjipti duket se kishte pėr fat tė qe Toka e Premtuar e historianėve. Ėshtė vetė klima ajo qė ruan gėrmadhat e tė kaluarės. Prodhimet njerėzore, aq tė brishta dhe jetėshkurtėra sa veshjet dhe papiruset, ruhen kėtu prej mijėra vjetėsh dhe as janė pėrpirė nga tėrbimi i Nilit, as janė shkatėrruar nga duart e mallkuara. Kėtu gjendet pacėnueshmėria e objekteve, tė cilėt nėn njė klimė mė tė lagėsht, do tė ishin shndėrruar prej kohėsh nė pluhur.
Njė tjetėr faktor konservimi, i vetmi nė llojin e tij, qe feja egjiptiane. Nėn ndikimin e koncepteve tė tyre fetare, egjiptianėt kanė ndėrtuar pėr tė vdekurit varret, mbi tė cilėt koha ka qenė e pafuqishme pėr tė vepruar. Ata i kanė ngarkuar tė vdekurit me dhurata tė shumėllojshme, me vepra arti tė bollshme. Nė shenjė nderimi pėr tė vdekurit u ravijėzuan mbishkrimet, relievet, vizatimet. Tė gjitha kėto pėrbėjnė nga forma albumin mė tė bukur tė historisė kulturore qė mund tė imagjinohet.
Egjiptianėt dėshironin t'i ruanin trupat e tė vdekurve; kjo bėri qė tė zbulohet arti i balsamimit, i cili duhet t'i datojė vitit 4500 para Krishtit. Ja si realizohhej balsamimi nė kohėn kur teknika e tij ishte nė fazėn mė tė lartė: nė fillim nxirreshin truri dhe rropullitė e kufomės, tė cilat laheshin me verė palme. Pastaj ajo lihej tė notonte pėr shtatėdhjetė ditė nė njė solucion tė kriposur. Trupi shndėrrohej kėshtu nė mumje. Ai tkurrej gjer nė atė masė sa lėkura, e bėrė mavi dhe e fortėsuar, nuk mbulonte gjė tjetėr veēse njė skelet; mumja mbushej me mirhė dhe lėndė tė tjera erėkėndshme, mbėshtillej me fashėza dhe mbulohej pėrfundimisht nga njė sasi arqite, qė e forconte menjėherė. Pėr ta mbrojtur nga rreziqet e udhėtimit, i vdekuri pajisej me hajmali, midis tė cilave gjenden shpesh bubuzhela, domethėnė brumbujt e shenjtė tė egjiptianėve; bubuzheli ishte i gdhendur nė gur, nė baltė tė pjekur, nė xham, apo lėndė tė tjera. Kjo kafshėz e vogėl ka zakon tė mbrujė me jashtėqitjet njė lėmsh, tė rrokullisė pėr ta futur nėn tokė, pasi tė ketė vendosur aty vezėt e tij. Ky lėmsh ishte pėr egjiptianėt simbol i diellit dhe ata e paraqesin hyjninė diellore (mes simboleve tė tjera) si njė bubuzhel qė shtynte pėrpara diskun diellor. Dhe pėrderisa dielli lindte ēdo mėngjes nė kupėn qiellore, bubuzheli bėhej simbol i ringjalljes sė tė vdekurve.
Mumja, e qarkuar me fasha dhe e pajisur me hajmali, vendosej nė njė kėllėf qė kishte formėn e trupit njerėzor; mbi krye kishte tė vizatuar fytyrėn e tė vdekurit. Ky kėllėf vendosej pastaj nė njė ose disa arka, tė cilat mund tė kutizoheshin tek njėra-tjetra; nėse i vdekuri ishte njė njeri i rėndėsishėm, arkat mbylleshin nė sarkofag guri. Zemra dhe rropullitė e tjera tė tė ndjerit ruheshin nė amfora alabastre, tė quajtura kanope. Pas kėtyre i vdekuri shoqėrohej nė banesėn e fundit; kortezhi gumėzhinte nga rėnkimet dhe kėngėt mortore tė pjesėtarėve tė familjes dhe vajtojcave.
Tani bėhej e mundur qė shpirti tė vizitonte trupin; ky rikthim gjendet vazhdimisht i vizatuar mbi papiruset dhe fashat e mumjeve.
I vdekuri duhej tė paraqitej para gjyqit tė zotit Osiris, pėr tė mėsuar cila do tė qe jeta e tij e ardhshme. Ky Zot e jepte drejtėsinė nė njė sallė tė madhe, i rrethuar prej 42 demonėsh - 42 ishte numri i krahinave tė Egjiptit tė vjetėr. Pėrpara secilit demon i vdekuri duhej tė deklarohej i pafajshėm pėr njė mėkat. Kėto dyzetė e dy mėkate mund tė pėrmblidhen nė kategoritė e mėposhtme: blasfemi, besimshkelje, vrasje, epsh, vjedhje, gėnjeshtėr, shpifje dhe dėshmi e rreme. Pėr tė arritur prehjen, i vdekuri duhej tė provonte qė kishte ushqyer tė uriturit, qė u kishte shuar etjen tė eturve, qė kishte veshur ata qė ishin lakuriq, dhe qė kishte bėrė ta kalonin lumin ata qė s'kishin barka.
Nė kėtė gjyq tė tė vdekurve, pėr herė tė parė ndeshim idenė qė fati i tė ndjerėve nė jėtėn e ardshme varet nga mėnyra e jetesės mbi tokė. Shekuj tė tjerė tė mėvonshėm, ky konceptim i pėrgjegjėsisė personale tė njeriut, ishte ende i panjohur nė popuj tė tjerė. Pėr babilonasit dhe asirianėt si i dlirėti, si mėkatari, duhej tė zbrisnin nė mbretėrinė e zymtė tė tė vdekurve.
Ai qė dėnohej nga gjyqi i Osirisit fringėllitej nė zjarr, nė ujin qė ziente, ose flakej pėr t'u ushqyer nga njė monstėr, pėrzierje e krokodilit, luanit dhe hipopotamit.
Egjiptianėt i perceptonin nė mėnyra tė ndryshme llojet e fatlumėsisė. Konceptimi mė popullor dėshironte qė kėta tė vdekur tė mbarteshin nė njė tokė tė premtuar, nė Perėndim; gruri aty lėshonte kallinj shumė metra mbi tokė, jeta s'ishte gjė tjetėr veēse hare dhe gėzim. Ėshtė e qartė qė ky besim ushtronte njė ndikim tė dobishėm mbi orientimin e njerėzve. Secili kėrkonte tė vlerėsohej si njeri i sė mirės. Mbi mbishkrime tė shumta mortore, lexohet: "Unė u kam dhėnė bukė tė uriturve, u kam dhėnė pėr tė pirė tė eturve; kam veshur ata qė ishin lakuriq, kam bėrė tė kalojnė lumin udhėtarėt..."
Njė kryetar i fuqishėm province kishte skalitur mbi varrin e tij, pothuajse katėr mijė vjeēar, epitafin e mėposhtėm: "Unė nuk dhunuar asnjė vajzė tė varfėr, nuk kam lėnė asnjė vejushė nė mjerim, nuk ia kam bėrė jetėn tė vėshtirė asnjė fshatari, nuk kam dėbuar asnjė bari, nuk kam marrė asnjeri shėrbėtor pėr tė mė bėrė punėt pa pagesė. Askush nuk ks njohur mjerimin, askush nuk ka njohur urinė nėn qeverisjen time. Kur vinin vite tė vėshtira, kam punuar tokėn dhe kam mbjellė fushat nga veriu nė jug dhe iu kam dhėnė ushqime banorėve tė mi. U kam dhėnė vejushave po aq sa atyre qė i kishin burrat; kur kam shpėrndarė dhuratat, nuk kam favorizuar njeriun e rėndėsishėm nė dėm tė tė varfėrit. Pastaj Nili dėrgoi vėrshime tė mėdha qė dhanė grurė dhe tė gjitha llojet e zahireve; as nė ato ēaste nuk kam kėrkuar angari. Ja pėrse isha i dashur pėr popullin".
Tė vdekurit qė kishin kapėrcyer me sukses provėn e gjyqit tė Osirisit kishin tė drejtėn e lumturisė sė pėrjetshme. Ndėrkaq ata kėrcėnoheshin nga disa rreziqe, prej tė cilave duhej tė mbroheshin me formula nomatisjeje. Pėr tė ndihmuar tė vdekurin kėto formula ishin gdhendur mbi sarkofag dhe mbi muret e varrit. Pak nga pak ato u mblodhėn nė tė famshmin Libri i vdekjeve, shkruar mbi njė rulon papirusi, i cili vendosej nė varr nė anė tė tė vdekurit. Kur i ndjeri takonte demonė nė forma gjarpėrinjsh, krokodila gjigandė, apo dragonj qė villnin flakė, ai e dinte ēfarė duhej t'iu thoshte pėr t'i dėbuar; kur mbėrrinte pėrpara njė porte qė duhej ta hapte, apo pėrpara njė lumi qė duhej tė kapėrcente, ai e dinte ēfarė formule magjike do thoshte.
Njė shembull i vogėl. Formula ndaj krokodilėve ishte: "Largohu! Qėrohu, krokodil i mallkuar! Ti s'mund tė mė afrohesh, sepse unė shoh fjalėt magjike, tė lindur nga forca qė tek unė jeton. "I vdekuri e frikėsonte pak mė shumė krokodilin duke i thėnė: "Dhėmbėt e mi tė presin si thika guri dhe tė shqyejnė si ato tė zotit ēakall dhe ti, qė je atje, i magjepsur, me sy tė ngashnjyer nga noomatisjet e mia, nuk mund tė arrish tė vjedhėsh fuqinė time magjike, ti krokodil,ti qė shikon veē nga veprimi i magjisė".
Te Libri i tė vdekurve gjenden gjitashtu mendime tė nivelit tė lartė si: "Njeriu do tė gjykohet nga mėnyra si ėshtė orientuar mbi tokė." Ndryshime tė tilla, nė tė njėjtėn dhe tė vetmen dėshmi, shpjegohen nga fakti qė Libri i tė vdekurve nuk ėshtė njė vepėr homogjene; kapitujt paraqesin shkallė tė ndryshme tė evolucionit. Pjesėt mė tė vjetra, pa dyshim qė datojnė para pesė, gjashtėmijė vjetėsh, ndėrsa mė tė afėrtat i pėrkasin shekullit tė shtatė para erės sonė. Me konservatorizmin e tyre karakteristik, egjiptianėt ruajtėn formula shumė tė vjetra qė s'kanė mė lidhje me konceptet e reja fetare tė tyre. E gjejmė kėtė konservatorizėm nė tė gjitha manifestimet kulturore: nė fe, nė artin e pikturės, nė literaturė dhe nė organizimin politik. Ata qenė kinezėt e antikitetit, nė mund tė shprehemi kėshtu, po aq tė shkathėt dhe tė pėrkorė sa dhe djemtė e Perandorisė Qiellore.
Falė respektit qė kishin egjiptianė pėr gjithēka qė ishte e vjetėr Libri i tė vdekurve ėshtė bėrė njė pasqyrė ku reflektohen tė gjitha shkallėt nė tė cilat ka kaluar feja egjiptiane, qė nga koha kur populli ishte nė gjendje gjysmė tė egėr, gjer nė ēastet qė filloi tė humbiste fuqinė.
Nga fillimi e deri nė fund "Libri i tė Vdekurve" ėshtė plot formula magjie qė e ndihmojnė mumjen pėr t'u mbrojtur, dhe tė vdekurin pėr t'u pranuar nė jetėn e pėrjetshme. Ja njė nga kėto formula, e shkurtuar pak: "Pėrshėndetje ty, Osiris, zoti im hyjnor! Vetėm prej teje jeta ėshtė e pavdirė, gjymtyrėt e mi do tė njohin jetėn e pėrjetshme. Unė s'do tė kalbem. Mua s'do mė hanė krimbat. Nuk do tė vdes. S'do tė jem ushqimi i krimbave. Do tė jetoj, do tė jetoj. Rropullitė e mia nuk do tė kalben. Sytė s'do tė mė mbyllen, fytyra do jetė ashtu siē e kam tani. Veshėt s'do ndalojnė sė dėgjuari. Koka s'do tė ndahet nga qafa. Gjuha s'do mė shkulet. Flokėt s'do tė mė priten. Nuk do mė rrafshohen vetullat. Trupi do mė mbetet i pacėnuar, nuk do tė prishet, nuk do tė shkatėrrohet nė kėtė botė."
Ekspeditės iu deshėn tė paktėn tri ditė dhe tri net punė tė pandėrprerė qė tė nxirrte nė dritė kėto qindra figurina druri, tė pikturuara dhe gdhendura me delikatesė. Gjithēka ishte nė njė gjendje tė mrekullueshme konservimi, madje dhe fijet e holla si pėlhurė merimangash, tė punuara me furkė, apo nga mjeshtra pėr endjen e pėlhurave femėrore. U gjetėm gjithashtu dymbėdhjetė barka, tė cilat duhej tė ishin trashėgimia e princit tė vdekur, si dhe shoqėruesit e tij gjatė udhėtimeve mbi Nil. Nė kabinėn e tij, nė anė tė barkės mė tė madhe, dy sėndukė me bakėrre ishin radhitur nė krevat.
Kishte dhe njė grup shumė hijerėndė qė paraqiste vetė zotėrinė e pushtetshėm, tė ulur pėrpara shtėpisė. Djali dhe trashėgimtari i ishte ulur galiē te kėmbėt, ndėrsa fare afėr katėr sekretarė tė preokupuar pėr tė numėruar bagėtitė e tij.
Zakoni pėr tė vendosur mbi varre figurina qė pėrfaqėsonin shėrbėtorin u zhduk nga mesi i mijėvjeēarit tė dytė, para Krishtit. U zėvėndėsua me njė tė thjeshtė. I ndjeri pajisej me njė sozi: njė miniaturė e tė vdekurit nė argjil, nė dru, ose metal, zakonisht nė formėn e njė mumjeje, vendosej nė njė sėnduk me permasa tė vogla. Kjo sozi mbahej pėr tė bėrė tė gjitha punėt e tė ikurit nė mbretėrinė e tė vdekurve.
Shpesh fėmijėt merrnin nė varr lodrat e tyre. Nė varre fėmijėsh janė gjetur fuga prej druri, kukulla druri qė mund tė lėviznin krahėt dhe kėmbėt, njė krokodil druri, dhe ai, gjithashtu, mund tė hapte gojėn, etj. Fėmijėt e vdekur merini nė varr suvenire mė pak tė gėzueshme prej ekzistencės tokėsore; u vendoseshin nė varre fletoret e papiruseve dhe rrasat e tyre. Ushtrimet e bukurshkrimit, tė ruajtura mbi kėtė pajisje shkollore, kanė pėr ne vlerė tė paēmueshme; ato janė tė nevojshme pėr njohjen e literaturės egjiptiane, sepse njė pjesė e madhe e kėsaj literature nuk na ka ardhur veēse nė kė tė formė.
Tė gjithė jemi tė barabartė pėrpara vdekjes. Kjo sishte e vėrtetė pėr egjiptianėt e lashtė. Tek ata skishte vetėm ndryshime sociale, por edhe ndryshime fetare ndėrmjet tė pasurit, i cili, i fshehur brenda varrit, mbrohej nga ēakenjtė dhe kafshėt e tjera tė shkretėtirės dhe tė varfėrit qė skishte para pėr tė bėrė balsamimin e trupit. Eshtrat e tij, tė varrosura pa sarkofag, njė metėr nėn rėrėn e shkretėtirės, bėheshin shumė shpejt viktimė e kohės dhe kėshtu, ai smund tė merrte pjesė nė lumturinė e pėrtej varrit. Ata qė ishin mė pak tė pasur punonin me tė gjitha forcat pėr tė grumbulluar tė hollat e domosdoshme pėr njė funeral tė pėrshtatshėm, ose pėr tė siguruar tė paktėn njė vend nė varret kolektive qė sipėrmarrėsit e shkathėt i bėnin duke gėrryer shkėmbinjtė.
Ky shqetėsim ishte aq i madh, sa ndodhte qė ndonjė tė vidhte gurė pėr varrin e vet.
Njė akt i vjetėr juridik, para 3,000 viteve, e tregon kėshtu fajin e njė kryepunėtori: Ai urdhėroi njerėzit e vet tė hiqnin gurė nga varri i mbretit Sethi II. Me kėta gurė ndėrtoi pesė shkallė pėr varrin e vet. Nė njė varr tjetėr, ai pėrvetėso dy ekzemplarė tė Libri i tė Vdekurve tė cilat mendon se do ti shėrbejnė nė jetėn e pėrtejshme dhe futet nė njė varr tė tretė, pėr tė pėrlarė diēka mbi varrin ku pushonte i vdekuri. Vjedh kupat e temjanit dhe verė, tė destinuara si blatime funerale pėr mbretin. Nė banesėn e tij gjendet njė objekt me vlerė tė madhe, i marrė nė varrin e njė mbretėreshe. Tregimi na mėson se ky njeri merrte kaq rreziqembi vete, pėr tė siguruar lumturinė e pėrjetshme, ishte njė horr-horri. Jetonte nė mėkat me gratė e punėtorėve tė vėnė nėn urdhėrat e tij dhe vidhte gjithēka qė i binte nė dorė. Ndonjėherė zbavitej duke u kacavirrur mbi njė mur, qė tiu hidhte tulla punėtorėve. Ai e kurorėzoi kėtė karrierė tė bukur, kur disa nga vartėsit, tė lodhur nga fyerjet e tij, shkuan tė ankoheshin te mbreti. Ai i masakroi, me qėllim qė ata tė mos sileni asnjė mesazh nga faraoni.
Ky mėkatar, me sa duket, nuk do ta ketė fituar pavdekėsinė me kėto mėnyra, por ai ka zėnė pėr veten njė vend tė ēuditshėm nė Histori.. -
Etore.
User deleted
Personalitete nga Egjipti i lashte
Atheneu - Athenaei (jetoi rreth viteve 200) - ( Gostia e dijetarėve )
Herodiani - Herodiani - ( ? ) - ( Historia e perandori romake pasvdekjes sė Mark Aurelit )
Ruf Festi - Festi - (jetoi rreth 364 - 378) - ( Historia e shkurtėr e popullit romak )
Klaudi Klaudiani - (para 390 - 405) - ( Poema )Pitagora
Pitagora - Pythagoras -
Pitagora lindi afėrsisht nė vitin 592 p.e.s. dhe vdiq 486 p.e.s., ishte matematikan dhe filozof grek. Pitagora ėshtė shumė i njohur me teoremėm e tij nė matematikė, e cila njihet si "Teorema e Pitagorės" (a^2+b^2=c^2) e cila ėshtė mjaft e thjeshtė por pėr nga rėndėsia ėshtė e jashtzakonshme dhe mėsohet qė nė shkollėn fillore.
Jeta
Pitagora u lind nė ishullin grek Samos, midis 592 dhe 572 para erės sonė. Qė i vogėl shfaqi shumė dhunti tė veēanta qė mė vonė do tė krijojnė njė legjendė, qė e do tė jetė i biri i Apollonit. Por edhe vetė emri i tij do tė thotė ai qė u deklarua nga Pitia (profetja).Nė moshė tė re merr pjesė nė Lojrat Olimpike ku dhe bėhet kampion nė mundjen e lirė. Mė pas do tė udhėtojė nė Egjipt ku dhe do tė initacionohet nė misteret e Memfidės dhe Heliupolit. Nė vazhdim do tė shkojė nė Finike dhe nė Halde ku dhe do tė mėsojė astronominė dhe gjeometrinė. Gjithashtu duket se erdhi nė kontakt edhe me driidėt e Galatisė. Rikthehet nė Samo dhe themelon shkollėn e tij duke arritur tė mbledhė mbi 3.000 nxėnės. Madhėshtia e tij do tė provokojė reagimet e pushtetarėve tė Samosit dhe kėshtu do tė detyrohet tė largohet nga ishulli, ku pas njė udhėtimi tė gjatė do tė arrijė nė Krotone ku dhe do tė themelojė shkollėn e tij tė famshme rreth vitit 520 para erės sonė. Nė tė gjithė jetėn e tij mundua tė jetė njė shembull pėr njerėzit e tjerė, diēka qė pėrbėn bazėn e mėnyrės sė doktrinės sė tij.
Doktrina Pitagoriane
Doktrina e tij ėshtė nje formulė qė do tė udhėheqė njeriun nė kuptimin e ligjeve tė natyrės dhe tė pėrmisojė dhe tė zhvillojė aftėsitė e tij. Fillimi i kėsaj formule ėshtė Matematika. Por jo me kuptimin e sotėm mbi kėtė shkencė. Por me njė konsiderim qė mund tė na udhėheqė nė shkakun e parė tė gjėrave. Numrat janė Perėndi do tė thotė Platoni mė vonė, qė pėr shumė mėndimtarė ėshtė Pitagorieni i fundit i madh, pavarėsisht se kurrė nuk e njohu Pitagorėn. Nga numrat fillon faza e shfaqjes sė botės. Pitagora shpreh krijimin e botės si mė poshtė:
BASHKIMI ĖSHTĖ LIGJI I ZOTIT
ZHVILLIMI ĖSHTĖ LIGJI I JETĖS.
NUMRI ĖSHTĖ LIGJI I BOTĖS.
Pitagora dhe matematika
Matematika ėshtė pika ku takohen dhe harmonizohen feja, shkenca dhe arti. Pėr kėtė doktrina e tij mund tė jetė gjithėsore dhe tė pėrmbajė harmonikisht, konceptin fetar, kėrkimet shkencore dhe eksperimentin. Dhe tė gjitha kėto janė tė mbushura me njė total rregullash etikė ku dhe ato kanė tė bėjnė me celėsa matematikė dhe numra.Simbolet matematike kanė njė rėndėsi tė madhe nė doktrinėn Pitagoriene pasi nėpėrmes tyre arrinin tė konsolidonin nė botėn e shfaqur gjithcka qė kishin arritur tė pėrvetsonin. Domethėnė mund tė shkruanin , duke pėrdorur simbolet matematike, njė gjendje psikologjike ose njė shprehje bukurie. Si pėr shembull numrin Φ (Φ = 1.62 ), qė ėshtė shprehja e rregullit tė bukurisė sė Natyrės.Pitagora ėshtė themeluesi i shkencės muzikore, zbulues i simboleve qė korrespondojnė me notat dhe simbolet muzikore. Pjesa matematike e kėsaj shkence quhej Harmonikė. Pitagora ėshtė i pari qė flet pėr sfericitetin e tokės dhe se toka ėshtė pjesė e njė totali sferash me qendėr tė njėjtė ku distancat midis tyre rregulohen me hapėsira muzikore. Ėshtė harmonia e sferave. Ėshtė i pari qė pėrdori fjalėn Filozofi.
Edukimi Pitagorian
Pavarėsisht se Omakio (shkolla pitagoriene) funksiononte me njė mėnyrė bashkėjetese, gjithashtu ekzistonin paralelisht aktivitete qė drejtoheshin audiencės sė gjėrė. Kėto ishin audienca dhe fjalime publike mbi pyetje dhe probleme tė jetės sė pėrditshme dhe nė zgjidhjet filozofike tė tyre. Tė shumtė ishin ata qė vetėm ndiqnin por pa dashur tė zbatonin kėto zgjidhje nė tė vėrtetė. Disa tė tjerė mundoheshin tė shkonin mė thellė duke pėrparuar nė hyrjen e tyre drejt komunitetit pitagorien dhe bėheshin nxėnės.Pėr tu bėrė dikush nxėnės i pranuar, duhej fillimisht tė kalonte disa testime , sidomos tė tipit psikologjik. Qėllimi i testimeve ishte qė nxėnėsi tė mund tė aktivizojė, intelektin dhe aftėsinė Etike. Intelektin nė mėnyrė qė tė mund tė kishte opinionin e tij. Dhe aftėsinė Etike pėr ta pėrdorur kėtė intelekt nė tė mirėn e pėrbashkėt, duke kontrolluar prirjet egoiste.
Tjetėr qėllim ishte kalitja e karakterit tė njeriut dhe zhvillimin e trimėrisė, qetėsisė dhe vetėkontrollit. Pėr shembull, e linin pėr disa ditė vetėm nė njė dhomė me pak ujė dhe pak ushqim. I jepnin njė dėrrasė me ndonjė simbol gjeometrik tė skalitur nė tė . Pasi meditonte pėr disa ditė, e dėrgonin nė njė amfiteatėr, ku pėrpara tė gjithė nxėnėsve tė vjetėr, ku dhe duhej tė thoshte se ēfarė kishte kuptuar nga ai simbol. Gjatė fjalimit tė tij, audienca e ngacmonte me mėnyra tė ndryshme. Kjo ishte njė testim me tė cilin kandidati mund tė kontrollonte defektin e Arrogancės.
Nė kuadrin e anėtarėve ekzistonin 3 nivele. Fillestari, Dėgjuesi dhe Matematikani. Nė nivelin e Fillestarit testimet ishin me delikate dhe kishin tė bėnin sidomos me imagjinatėn e tij. Kishin si qėllim tė zgjerohej imagjinata krijuese duke izoluar dhe kufizuar fantazitė. Imagjinata krijuese ndryshon shumė nga fantazitė, sepse imagjinata ėshtė e kontrolluar, ka objektiv dhe jep rezultate praktike. Pėrkundrazi, fantazitė na tėrheqin nė mendime utopike qė janė krejt tė pamundur. Ky nivel plotėsohej kur nxėnėsi arrinte tė konsolidonte emocionet dhe ndjenjat e tij, domethėnė atėherė kur arrinte ti kontrollonte dhe ti drejtonte.
Pasi tė ketė mėsuar tė mbizotėronte pamjet e ekzagjeruara dhe negative tė personalitetit tė tij, atėherė mund tė kalojė nė nivelin tjetėr, atė tė Dėgjuesit. Zgjatja e kėsaj faze ėshtė pak a shumė 5 vite dhe nxėnėsi ėshtė i deyruar tė jetė i heshtur. Nė kėtė mėnyrė mėsonte si tė merrej dhe si tė pėrmisonte fuqitė dhe virtytet e tij.
Gjeometri do tė fillonte tė mėsonte pas moshėn 28 vjecare dhe nė vazhdim. Deri atėherė , edukimi kishte si objektiv nė formimin e personalitetit tė tij. Nė moshėn 28 vjecare (7 x 4 = 2 plotėsohet njė cikėl i rėndėsishėm i jetės sė njeriut. Shtatė vite pėr cdonjėrin nga trupat e personalitetit . Kėto trupa janė : a) trupi fizik, b) trupi energjik, c) trupi sentimental, d) trupi mendor konkret.Pasi tė kishte edukuar personalitetin e tij, nxėnėsi mund tė thellohej , duke zvogėluar rastet shtrembėruese, mbi temat e Natyrės dhe tė Perėndisė.
Pas kėsaj faze tė edukimit mund tė kthehej pėrsėri dhe tė integrohej brėnda shoqėrisė (domethėnė tė bėhej politikan, ose individ shoqėror) nė mėnyrė qė tė ishte me i dobishėm. Politikan pėr Pitagorienėt ishte njeriu i cili pasi kishtė mėsuar filozofinė, rikthehej nė shoqėri pėr tu bėrė i dobishėm pėr komunitetin. Nuk ishte njė njeri qė interesohej pėr poste dhe pėr pushtet por pėrkundrazi interesohej pėr pėrmisimin e shoqėrisė.
Ai qė zgjidhte tė bėhej politikan nuk do tė mund tė kalonte nė fazėn e Matematikanit. Matematikan pėr Pitagorienėt ishte ai qė mund tė jepte mėsim, Mėsuesi. Ata qė ishin nė kėtė nivel kishin favorin qė mund tė jetonin afėr Pitagorės. Pėr Pitagorienėt rėndėsinė mė tė madhe kishin miqėsia dhe ortakėria. Pitagorienėt konsideronin se kėta elementė pasqyrohej dashuria universale. Ishin tė lidhur nga betimi i mbajtjes sė sekretit mbi doktrinėn superiore, ceremonitė dhe simbolet e shenjta. Pitagora i ofroi njerėzimit njė eksperiment tė suksesshėm pėr atė qė Platoni mė vonė do tė quajė: edukim me Gjimnastikė dhe Muzikė. Pavarėsisht se shkolla e Krotones pushoi sė funksionuari me njė mėnyrė tė dhunshme, fama Pitagorienėvė vazhdoi tė ekzistonte dhe tė ndikonte nė botėn e atėhershme. Kėshtu njė shekull e gjysėm mė vonė, njė tjetėr njeri i madh do tė influencohet nga Pitagorizmi dhe do tė kontribuojė dhe ai nė zhvillimin e njeriut. Sigurisht nuk ėshtė askush tjetėr pėrvec se themeluesi i Akademisė, Platoni.. -
medical billing.
User deleted
found your site on del.icio.us today and really liked it.. i bookmarked it and will be back to check it out some more later .