-
tiranaforum.
User deleted
Enver Hoxha nė 60: Liri Belishova shiti kinezėt te Rusia
Teksa lidershipi komunist projektonte nė Tiranė strategjinė e divorcit me Partinė Komuniste tė BS, qė do tė finalizohej nė nėntorin e vitit 1960, njė vizitė zyrtare e nivelit tė lartė e udhėheqjes shqiptare nė vendet ish-socialiste verėn e kėtij viti, do tė bėhej prologu i zhvillimeve tė bujshme, qė do ta rreshtonin Shqipėrinė pėrkrah vendeve qė do tė kundėrshtonin politikėn e Hrushovit dhe tė partisė mė tė madhe tė kampit socialist.
Delegacioni shqiptar, i kryesuar nga Haxhi Lleshi, ish-presidenti i vendit dhe Liri Belishova, ish-sekretare e KQ tė PPSH-sė, gjatė rrugėtimit nga Moska, Pekini, Shangai, pėr tė vazhduar mė tej nė Kore, Vietnam, Mongoli dhe nė disa vende tė tjera tė demokracive popullore tė Azisė, do tė bėhej dėshmitar i kontradiktave qė kishin lindur rishtaz nė gjirin e partive komuniste. Nė fakt, njė pjesė e kėtyre mosmarrėveshjeve ishin konturuar nė mbledhjen e partive punėtore e komuniste, qė ishin mbajtur pak kohė mė parė nė Bukuresht, ku udhėheqja shqiptare, nėpėrmjet pėrfaqėsuesit tė saj, Hysni Kapo, kishte bėrė prezente qėndrimet pėr mjaft ēėshtje qė binin ndesh me politikėn e Hrushovit dhe tė Moskės. Nė kėtė mjedis ku ishin shfaqur krisjet e para, sidomos nė marrėdhėniet midis Kinės dhe BS, liderėt shqiptarė qė vizituan sė fundi vendet e demokracive popullore jo vetėm qė nuk mundėn tė orientohen drejt, por, siē del nga zbardhja e procesverbalit tė mbledhjes sė Byrosė Politike, ku u analizua veprimtaria e kėtij delegacioni, herė pas here do tė binin nė kurthin e situatave tė papritura tė ngritura nga homologėt vendas, duke thėnė deklarata tė papėrgjegjshme e herė-herė madje edhe qesharake. Inferioriteti politik dhe paaftėsia pėr tė argumentuar qėndrimet e udhėheqjes sė Tiranės do tė krijonte njė situatė kaosi nė qėndrimet e tyre gjatė takimeve zyrtare. Mė shumė se kaq, njėanshmėria nė trajtimin e mosmarrėveshjeve do ti bėnte drejtuesit e delegacionit shqiptar tė hapeshin pa doganė pėrpara krerėve tė Partisė Komuniste tė BS, duke informuar tek ata pėr ēdo gjė qė kishin mėsuar gjatė takimeve me drejtuesit kinezė, tė cilėt kishin filluar tashmė ti shprehnin haptaz mosmarrėveshjet dhe vėrejtjet e tyre pėr Partinė Komuniste mė tė madhe. Liri Belishova, qė pėrfaqėsonte nė delegacion udhėheqjen e Partisė, nė kėtė qėndrim nuk do tė merrte parasysh as kėshillat qė i kishte ēuar ato ditė nga Tirana Enver Hoxha. Njėherazi me kthimin e delegacionit zyrtar nga vizita nė vendet e demokracive popullore, Byroja Politike, qė e kishte ndjekur me shumė vėmendje veprimtarinė e tij, bėri njė mbledhje urgjente, ku dėgjoi njė raport tė zgjeruar tė pėrgatitur nga Liri Belishova pėr problemet qė dolėn gjatė takimeve me krerėt e partive komuniste tė vendeve tė demokracive popullore. Eshtė njė nga mbledhjet me dialogė tė ashpėr midis krerėve komunistė dhe pėrfaqėsuesve tė delegacionit, qė siē u konkludua nė fund, kishte deformuar vijėn e partisė, duke ēuar te drejtuesit sovjetikė problemet e ngritura nga udhėheqėsit kinezė dhe duke shkelur mjaft nga parimet e lėvizjes marksiste-leniniste.Gazeta Panorama ka mundur tė sigurojė procesverbalin e kėsaj mbledhjeje dhe pėr herė tė parė bėn tė njohur pėr opinionin publik debatet e zhvilluara nė tė, ku u kristalizua profili i njė grupi antiparti, siē do tė cilėsohej mė vonė, i kryesuar nga Liri Belishova, e cila kishte shitur interesat e partisė dhe ēėshtjen e rėndėsishme tė marksizėm-leninizmit gjatė takimeve me kolegėt e vendeve socialiste. Njohja e drejtuesve sovjetikė me qėndrimet dhe vėrejtjet e udhėheqėsve kinezė pėr ta u vlerėsua njė gabim i rėndė i Liri Belishovės, duke u thelluar madje mė tej nė prapavijėn e kėtij gabimi.Po si rrodhi mė tej debati nė Byronė Politike? Si u pėrpoqėn tė shfajėsohen anėtarėt e tjerė tė delegacionit, duke ia faturuar kėtė vetėm Belishovės? Cili ishte qėndrimi i Enverit ndaj justifikimeve tė Lirisė? Pse u shty diskutimi pėr nė plenumin qė do tė bėhej enkas pėr kėto probleme? Si procedoi pas kėsaj udhėheqja e lartė e partisė ndaj liderėve qė kishin shkelur vijėn marksiste-leniniste gjatė takimeve me krerėt komunistė tė vendeve tė demokracive popullore?
PROCESVERBALI mbledhjes sė Byrosė Politike tė KQ tė PPSH tė datės 7.7.1960Rendi i ditės1.Raport i shokut Hysni Kapo mbi punėn e delegacionit tė PPSH qė mori pjesė nė mbledhjen e partive punėtore e komuniste tė Bukureshtit.2.Raport i shoqes Liri Belishova mbi udhėtimin e delegacionit tė Kuvendit Popullor tė RPSH nė vendet e demokracive popullore tė Azisė.3.Mbi qėndrimin e ambasadorit sovjetik, Zamēevski dhe ambasadorit bullgar, Atanasov, nė Semska Mitrovica e Serbisė, nė njė miting tė mbajtur nga revizionisti i regjur, Aleksandėr Rankoviē.4.Informacion i shokut Enver Hoxha, mbi incidentet e ndodhura nė ambasadėn e Republikės Popullore tė Shqipėrisė nė Varshavė.5.Mbi problemin e bukės.Nė kėtė mbledhje mungojnė shokėt: Rita Marko, qė ndodhet me pushime dhe shoku Manush Myftiu, qė ndodhet nė Ēekosllovaki.
ZHVILLIMI I MBLEDHJES
Mbledhjen e hapi dhe e drejtoi sekretari i parė i KQ tė PPSH, shoku Enver Hoxha Raport i shoqes, Liri Belishova, mbi udhėtimin e delegacionit tė Kuvendit Popullor tė RPSH nė vendet e demokracive popullore tė Azisė.Nė raportin qė mbajti Liri Belishova nė Byronė Politike nė datėn 7 korrik 1960, informoi me detaje pėr veprimtarinė e delegacionit tė Kuvendit Popullor tė kryesuar nga presidenti Haxhi Lleshi nė vendet e demokracive popullore tė Azisė. Pas konsideratave shumė tė mira nga pritjet nė Kinė, Vietnam, Kore dhe Mongoli, gjatė raportit tė Liri Belishovės pėrmenden edhe mbresat nga takimet nė kthim me udhėheqėsit sovjetikė...Me siguri ėshtė pėr tu theksuar se nė Kinė, Vietnam dhe Mongoli shokėt i drejtoheshin Haxhiut (Lleshit) dhe mua me fjalėt I dashuri shoku Haxhi, e dashura shoqja Liri Belishova, vizita juaj ka rėndėsi tė madhe dhe vazhdonin tė na vinin tė dyve nė krye tė tavolinave. Kurse nė Kore nuk vepruan kėshtu. Kudo edhe atje mua mė vunė nė krye, po nė fjalimet nuk ma pėrmendėn fare emrin...Haxhiu nė pėrgjithėsi ka punuar mirė, po nuk i jepet fare. Pėrveē kėsaj na bėri edhe ca gjėra jo tė mira. P.sh. kur bisedonim ne me Breshnjevin, tė gjithė mė drejtoheshin mua. I pari foli Breshnjevi, pastaj Haxhiu, foli mirė, pa letėr. Mirėpo pastaj tha se partia jonė ka luftuar kundėr revizionizmit, jo se ne jemi mė tė menēur se ju, por se e mbrojmė mė me konseguencė marksizėm-leninizmin...Natyrisht atyre u erdhi shumė rėndė nga njė gjė e tillė. Kjo mė detyroi tė ndėrhyja unė dhe tu them se pėrkthyesi ynė pėrkthen mirė, por nganjėherė edhe gabon, fillova ta ndreq atė qė tha Haxhiu dhe tė them se ne revizionizmin e luftojmė se ata na kanė bėrė 500 poshtėrsira. Pastaj Haxhiu i tha Firjubinit qė ty tė kanė dekoruar jugosllavėt, prandaj edhe kjo mu duk e pamatur nga ana e Haxhiut...
Mehmet Shehu: Kėtė e ke bėrė mirė qė e ke thėnė.
Liri Belishova: Nė Vietnam, Haxhiu u tha shokėve vietnamezė se ne as marrėdhėnie shtetėrore nuk kemi me jugosllavėt. Shokėt vietnamezė nuk e dinin mirė kėtė ēėshtje. Kjo mė bėri ti them Haxhiut qė tė bėnte kujdes kur fliste se keqinterpretohen gjėrat...Haxhiu bėri edhe njė gjė tjetėr qė nuk mė pėlqeu. Nė njė darkė kur kinezėt na thanė se ju nuk u kanė ēliruar sovjetikėt, po kanė qenė faktorėt e brendshėm qė kanė ndihmuar pėr ēlirimin tuaj dhe kėta faktorė kanė shumė rėndėsi thanė ata. Unė ndėrhyra menjėherė dhe thashė se ėshtė e vėrtetė qė nuk ka qenė ushtria sovjetike nė vendin tonė, po ne ēmojmė se pa Bashkimin Sovjetik Shqipėria nuk mund tė ēlirohej, pa kėtė ndihmė as sot vendi ynė nuk mund tė ndėrtonte socializmin...Nė vajtje, duke kaluar nė Moskė, shokėt sovjetikė nuk mė thanė asnjė fjalė, folėn vetėm pėr miqėsinė midis dy vendeve tona.(ėshtė fjala pėr divergjencat midis kinės dhe Bashkimit Sovjetik qė sa kishin filluar tė shpalleshin)...Nė bisedime me shokėt kinezė u tregova shumė vigjilente. Megjithatė, Liu Shiao Ciu bėri aludime tė hapura pėr kėto ēėshtje, disa herė mė tha mua se tė dyja partitė tona janė unanime pėr tė gjitha ēėshtjet. Unė ju pėrgjigja se nė pėrgjithėsi janė dakord tė dyja partitė tona, se miqėsia jonė ėshtė e pathyeshme, me Bashkimin Sovjetik nė krye etj. Mirėpo Liu Shiao Ciu disa herė mu drejtua direkt mua, duke mė thėnė se Shqipėrinė ju e keni ēliruar vetė, po unė ju pėrgjigja se pa Bashkimin Sovjetik ne nuk mund tė kemi jetė(!)...Njė herė Liu Shiao Ciu mė tha se ne e pėrkrahim politikėn e drejtė tė jashtme tė Bashkimit Sovjetik, po politikėn e padrejtė tė Bashkimit Sovjetik, ju e pėrkrahni, mė tha pastaj, do ta mbėshtesni? Unė i thashė se ne as e mendojmė qė Bashkimi Sovjetik tė ketė njė politikė jo tė drejtė, po ai vazhdoi tė thoshte ato qė kishte pėr tė thėnė.Tani tė shohim ēėshtjen pse ua thamė kėto zyrtarėve sovjetikė nė Pekin.Me siguri qė bėmė gabim qė ua thamė pa pyetur partinė tonė...Shkaku i parė i kėtij gabimi ėshtė se unė u trondita kur mora vesh gjithė kėto gjėra qė po diskutoheshin nė sindikata, kėtu ishte ēėshtja e Bashkimit Sovjetik prandaj u trondita shumė.Pastaj mua mė tronditi edhe taktika e shokėve kinezė, e cila mė duket se ėshtė e dėnueshme...Unė nuk dija ēfarė kishte thėnė nė dolli Hrushovi nė shkurt, po nuk ėshtė e drejtė qė pasi gaboi ai tė gaboj edhe unė.Mė bėri pėrshtypje qė kėto gjėra tė mėdha tė partive tona tė shtoheshin nė sy tė jugosllavėve...Kėtė taktikė unė e quajta tė dėnueshme. Pastaj pse tė mos mė thėrrisnin vetėm mua shokėt kinezė, po mi thanė gjithė kėto gjėra nė sy tė 20 pėrkthyesve tė Haxhi Lleshit, tė Lefter Gogės dhe Vasil Nathanailit dhe tė tjerėve.Kur u takova me drejtorin e propagandės tė Partisė Komuniste kineze, ai mė foli kundra gjithė eksperiencės sovjetike. Ai fliste haptazi se sovjetikėt janė dogmatikė...Tani pse u thashė sovjetikėve unė?Kinezėt mosmarrėveshjet me rusėt i shtruan edhe nė mbrėmjen qė bėnė me shefat komunistė tė delegacioneve tė sindikatave. Veē kėsaj, kur delegacioni shqiptar hyri nė zyrat e Komitetit Qendror tė Partisė Komuniste Kineze, u pa nga tė gjithė, atje kishte edhe shumė pėrkthenjės. Prandaj mendova qė shokėt sovjetik qė ndodhen nė Kinė do ta kenė marrė vesh patjetėr vajtjen tonė nė K.Q. tė Partisė Komuniste kineze. Tė gjithė po i informojnė sovjetikėt, mendova unė, vetėm unė nuk i kam informuar, prandaj po tė mos ua them do tu bėjė pėrshtypje dhe do tė kujtojnė se ne jemi dakord me kinezėt.Para se tė bėja kėtė hap, bisedova edhe me Gogon (Nushin), sado qė e mora vet pėrgjegjėsinė pėr kėtė ēėshtje dhe Gogo ishte dakord...Kėshilltari i ambasadės sovjetike na tha se nuk i dinin kėto gjėra se kinezėt nuk ua kishin shtruar...
Gogo Nushi: Nė bisedime ti the se ishte parashikuar edhe komunikatė,po atė e lėmė.
Liri Belishova: Mundet, po ne biseduam pėr komunikatėn. Pėr atė qė thuhet se Liria ka qėnė nė mbledhjen e Byrosė Politike kur ėshtė folur pėr bisedimet qė ka bėrė shoku Enver me Mikojanin, unė nuk di qė nė mbledhjen e Byrosė Politike tė jenė shtruar kėto probleme.
Haki Toska: Nė byronė politike ėshtė thėnė qė nė Bashkim Sovjetik na kanė thėnė se ekzistojnė mosmarrėveshje midis Bashkimit Sovjetik dhe Kinės...
Liri Belishova: Nė takimin me Mao Ce Dunin, ai nuk na foli pėr asgjė nga kėto mosmarrėveshje qė na vunė nė dukje shokėt e tjerė kinezė...Pastaj tha, ne nuk na pranojnė nė OKB, amerikanėt na i mbajnė Tajvanin etj., dhe na foli edhe pėr ndihmėn e Bashkimit Sovjetik...Gjatė takimit me sekretarin e parė tė Partisė sė Shangait ai mė tha qė tė gjithė jemi tė interesuar qė uniteti i kampit tonė tė mos dėmtohet nė luftėn kundėr imperializmit. I thoni partisė tuaj, mė tha ai, se ne nuk ndahemi kurrė nga Bashkimi Sovjetik. Nga 10 gishtat qė kemi 9 na bashkojnė me Bashkimin Sovjetik, vetėm njė kemi kundėr, po ky qė kemi pėrmban probleme shumė tė mėdha e serioze. Prandaj ėshtė e domosdoshme qė ato ti diskutojmė..Harrova tju them, nė fund, kur shtruam darkėn nga ana jonė, unė i thashė Liu Shiao Ciut se situata ėshtė shumė e rėndė, po ju mos e interpretoni qėndrimin tim se unė nuk jam e autorizuar pėr bisedime...Tė mė besoni, i thashė, jam shumė e preokupuar pėr kėtė gjendje qė ėshtė duke u krijuar dhe qė ka tė bėjė me unitetin midis vendeve tona. Ke tė drejtė mė tha ai, po nuk jemi ne qė i kemi bėrė kėto gjėra. Nė mbledhjen e shkurtit qė u bė pėr problemin e bujqėsisė, ishte Hrushovi qė ngriti njė dolli, kur bėri aluzion kundėr partisė sonė.
Enver Hoxha: Dhe Mikojani bisedonte vesh mė vesh.
Liri Belishova: Kėtė unė nuk e di, po kjo rrugė them se nuk ėshtė e drejtė. Kėshtu i thashė unė...Sa erdhėm nė Moskė, na priti Posjellovi... Tani, si shkoi darka te Breshnjevi. Atje ishte edhe Rrapo. Unė mbaj mend ēfarė u tha, vetėm nė radhitje mund tė gaboj.
Mehmet Shehu: Rėndėsi ka ēfarė u bisedua, jo radhitja.
Liri Belishova: Nė fillim foli Breshnjevi. Pas tij foli Haxhiu. Disa herė u ngrit dhe foli Kozllovi. Ai tha se gjendja ndėrkombėtare ėshtė mjaft e ndėrlikuar. Pastaj foli pėr kinezėt, tha se pikėpamjet e tyre dhe rruga qė ndjekin ata ėshtė jashtėzakonisht e gabuar dhe i ra me grusht tavolinės. Tė shtrohen kėto gjėra prapa kurrizit tė partisė tonė, tė bisedohet me delegacione tė partive tė tjera nuk ėshtė aspak e mirė, po neve tė gjithė erdhėn dhe na thanė...Ēėshtja kryesore ėshtė ajo e luftės dhe e paqes, raporti i forcave nė botė ka ndryshuar shumė, tha ai, po kėtė shokėt kinezė nuk e ēmojnė. Megjithatė rreziku i luftės mbetet. Askush nuk thotė se imperialistėt nuk janė grabitqarė, po sot ekziston edhe mundėsia e evitimit tė luftėrave, megjithėse luftė mund tė ketė. Lenini ka thėnė, vijoi Kozllovi, se ekziston marksizmi krijonjės, po ekziston edhe dogmatizmi dhe Stalini ka qenė pėr marksizmin krijonjės. Forcat tona janė shumė tė mėdha dhe kjo i frenon imperialistėt, prandaj sot ekziston mundėsia e evitimit tė luftėrave, po jo se ka ndryshuar natyra e imperializmit. Shokėt kinezė janė pėr njė politikė tė ashpėr qė tė ēon nė luftėra... Njė luftė tani do tė bėnte tė shkatėrroheshin qendrat kryesore tė qytetėrimit, Parisi, Londra, Moska...
Mehmet Shehu: Nuk ėshtė kėshtu. Mao ka thėnė se ne nuk jemi pėr luftė se ajo ka pasoja tė tmerrshme, po nė rast se e shpėrthejnė imperialistėt nuk do tė vriteshin tė tėrė, por gjysma e popullsisė...
Liri Belishova: Lufta do tė bėnte tė shkatėrroheshin Parisi, Londra, Nju Jorku. Shqipėria vetėm njė bombė donte, tha ai... Kinezėt thanė pėr ne se nuk jemi vigjilentė. Kjo nuk ėshtė aspak e vėrtetė. Ne jemi shumė tė fortė...Vetėm me njė raketė mund ta bėjmė hi Nju Jorkun dhe Uashingtonin...Janė kinezėt ata qė nuk janė vigjilentė, se furnizimin e ushtrisė e kanė vėnė nė vend tė 8 dhe tė 10. Janė ata qė thonė se imperializmi ėshtė njė tigėr prej letre...
Enver Hoxha: Duke thėnė kėtė do tė thotė se ata nuk e nėnvleftėsojnė aspak forcėn e kampit socialist.
Liri Belishova: Pastaj fjalėn e solli pėr mbledhjen e Bukureshtit se ajo u zhvillua nė njė nivel jashtėzakonisht tė mirė, se tė gjithė ishin solidarizuar me BS dhe dėnuan qėndrimin e mbajtur nga shokėt kinezė. Atje, tha ai, folėn shumė mirė Gomulka, Kadari, Ulbrihti etj. Po ne nuk na pėlqeu qėndrimi i pėrfaqėsuesit tė partisė tuaj, ai kishte thėnė se kėto janė ēėshtje qė kanė lindur nė mes dy partive, prandaj nė kėtė rrugė duhet tė zgjidhen. Kjo nuk ėshtė e drejtė, kėto janė ēėshtje tė marksizėm-leninizmit, tė deklaratės sė Moskės, tė vijės qė ndjekin tė gjitha partitė e tjera, prandaj kėto ēėshtje tė rėndėsishme nuk mund tė zgjidhen vetėm midis dy partive...Unė e mbaj mend shumė mirė fjalėn e shokut Enver nė Moskė kur ka thėnė se populli shqiptar ėshtė 201 milionė bashkė me Bashkimin Sovjetik. (kėtė gjė ai e tha pėrsėri nė njė rast tjetėr). Po sidoqoftė, kjo ėshtė puna juaj tė jeni 201, apo 601 milionė. Kėtė unė bėra sikur nuk e dėgjova.
Haxhi Lleshit, veē fjalimeve, duhej ti pėrgatisja edhe dollitė
Ajo ishte njė situatė kritike dhe nė ēdo rast duhej tė ballafaqoheshim me tė papritura qė vinin nė diskutim gjėra parimore. Ndėrkohė qė Liri Belishova shpjegohet pėrpara kolegėve se duhej tė ishte edhe ndonjė shok tjetėr me nivel tė lartė politik nė pėrbėrje tė delegacionit, ajo vė nė dukje se prania e Haxhi Lleshit mjaft herė e ka vėnė nė vėshtirėsi. Veē fjalimeve, shton ajo, atij duhej ti pėrgatisja edhe dollitė gjatė darkave zyrtare. Qėndrimi i Haxhi Lleshit gjatė takimit me Breshnjevin dhe shkėmbimi i mendimeve pėr luftėn kundėr revizionizmit, sipas Belishovės, krijoi njė situatė delikate. Njė ngjarje pa precedent ishte sidomos reagimi i papritur i Haxhi Lleshit ndaj Firjubinit, tė cilit i vuri nė dukje faktin qė atė e kishin dekoruar jugosllavėt(!) Gjithėsesi, sipas saj, nė delegacionin e Kuvendit Popullor nė vendet aziatike, nė asnjė rast nuk ndodhi tė cenohej vija e PPSH-sė. Ndėrkaq, duke iu rikthyer tani pas katėr dekadash kėsaj ngjarjeje, Liri Belishova dyshon edhe pėr vėrtetėsinė e procesverbalit tė mbledhjes sė Byrosė Politike, pasi siē thotė ajo, nė mbledhje mbante shėnime Haxhi Kroi dhe i zbardhte ato mė vonė, sipas shijes sė Enverit..