-
tiranaforum.
User deleted
Silva Turdiu: Nexhmija gėnjen
Flet ish-e fejuara e djalit te Mehmet Shehut
Pak ditė pasi Nexhmije Hoxha, ka nisur publikimin e kujtimeve tė librit tė tretė tė saj nė njėrėn prej tė pėrditshmėve shqiptare, vjen pėrgjigja nga Shtetet e Bashkuara tė Amerikės edhe e Silva Turdiut. Ish-e fejuara e djalit tė Mehmet Shehut, dores sė fortė tė regjimit komunist, njėkohėsisht njėra prej personazheve mė tė pėrfolur tė ngjarjeve qė rrodhėn pas vetėvrasjes sė kryeministrit, reagon ashpėr.
Vajza e vogėl e profesorit tė njohur tė matematikės, velejbollistja e talentuar e ekipit "Dinamo" dhe atij kombėtar, pinjolle e njėrės prej familjeve mė tė njohura dhe tė nderuara tė Tiranės, thyen heshtjen pas shumė kohėsh pėr rrėfyer tė vėrtetat e saja.
Po boton kujtimet e Nexhmije Hoxhės dhe diskutime tė pabotuara tė Enver Hoxhės nė lidhje me ngjarjet e 81-shit, ku pėrmendet shpesh emri im dhe i familjes sime. Nė kokat e Enverit dhe Nexhmijes, fantazia dhe realiteti janė pėrzjerė e bėrė lėmsh, sa as ata vetė nuk dijnė t'i ndajnė. Kjo ėshtė e kuptueshme, jo vetėm sepse vepronin sipas parimit makiavelian se qėllimi justifikon mjetin, por edhe se kanė qenė tė rrethuar me "yes-men" dhe sikofantė.
Do tė preferoja qė Nexhmije Hoxha dhe soji e sorollopi i tyre tė mos shkruanin mė pėr mua e familjen time. Nė pamundėsi pėr ta kontrolluar kėtė fakt, nuk mė mbetet gjė tjetėr veēse ta pėrgėnjeshtroj. Do tė kisha heshtur sikur tė flitej vetėm pėr mua, por mė vjen keq tė pėrlyhet reputacioni i tė tjerėve, shumica tė vdekur e qė nuk mund tė pėrgjigjen.
Kujtimet e Nexhmijes pėrmbajnė, mes tė tjerash, edhe thashetheme tendencioze pėr jetėn private tė familjarėve tė mij, gjashtėdhjetė vjet me parė, qė janė aq ordinere sa nuk meritojnė pėrgjigje. Do tė pėrqėndrohem vetėm nė pohimet me rėndėsi "politike".
1) Akoma sot, Nexhmija vazhdon tė pėrsėrisė pėrrallėn enveriane te 6-7 kriminelėve tė luftės nė rrethin tim familjar. Nuk ėshtė e vertetė qė familjet Turdiu dhe Pipa kane pasur kriminelė lufte, por intelektualė demokratė, antikomunistė, qė kanė pėrdorur vetėm fjalėn dhe penėn. Pra Nexhmije Hoxha, pėr hir tė sė vėrtetės, ta fshijė me gomė shprehjen "kriminelė lufte" nė fletoret ku pėrmendet familja ime dhe ta zėvendėsojė me "luftėtarė tė fjalės dhe tė penės".
2) Nuk ėshtė e vertetė qė babai im, prof. Qazim Turdiu, ka qenė me Ballin. E vėrteta e thjeshtė ėshtė se nuk ėshtė marrė kurrė me politikė, sepse nuk i pėlqente politika.
3) Arshi Pipėn nėna ime e kishte njėkohesisht djalė xhaxhai dhe djalė tezje. Nuk ėshtė e vėrtetė qė prof. Arshi Pipa ka qenė "kreu i reaksionit dhe armik i popullit", por, pėrkundrazi, simbol i rezistencės sė popullit kundėr diktaturės. Vėllezėrit Myzafer dhe Arshi Pipa kanė qenė viktima tė pafajshme tė regjimit komunist. Gjatė luftės ishin antifashistė dhe demokratė tė njohur (Nexhmija le tė pyesė Ramizin). Pas luftės, avokatin 29-vjeēar Myzafer Pipa e vranė nė tortura, sepse besonte nė pavarėsinė e sistemit gjyqėsor nga pushteti politik. Profesorin e filozofisė Arshi Pipa e kalbėn nė burg pėr ndjenja antijugosllave, nė kohėn kur Enver Hoxha ishte vegėl e Titos. Mė 1958, Arshi Pipa ēau kufirin (bashkė me njė nga motrat e tij trimėresha) dhe emigroi ne Shtetet e Bashkuara, ku u afirmua si dijetar i shquar e hero i luftės pėr tė drejtat e njeriut.
4) Nuk ėshtė e vėrtetė qė babai im, prof. Qazim Turdiu, ka qenė "pėrpunuar" nga Sigurimi. Fjala dashakeqase "pėrpunuar", nė tekstin e diskutimit tė Enverit njė ditė pas vdekjes sė Mehmet Shehut, ėshtė qėllimisht e vakėt dhe implikon gjėra tė shėmtuara. Ndėrsa e vėrteta ėshtė se nė vitin 1972, Qazim Turdiun e thirrėn nė Ministrinė e Punėve te Brendshme ku njė zyrtar i lartė i saj i tha se duhej t'i shkruante tė vėllait nė Amerikė, dr. Ramazan Turdiut, tė ndėrpriste veprimtarinė kundėr regjimit komunist nė Shqipėri. Pėr ndryshe, do tė kishte pasoja familjare shkatrruese. Qazim Turdiu u konsultua me tė vėllezėrit dhe vendosėn t'ia shkruajnė Ramazanit letrėn, qė e firmosi gjyshja, me bindjen se Ramazani do ta kuptonte qė ishin tė shtrėnguar. Kėtė fakt Mehmet Shehu u mundua ta pėrdorė nė debatet me Enverin pėr tė provuar se Qazim Turdiu nuk ishte armik. Enveri iu pergjigj se ka qenė i "pėrpunuar" dhe nuk e ka bėrė me sinqeritet. Prandaj Nexhmije Hoxha, pėr hir tė sė vėrtetės, bėn mirė ta zhgarravisė fjalėn "pėrpunuar" nga fletoret e Enverit dhe ta zėvendėsojė me "kėrcėnuar". Sidoqoftė, ėshtė krejt e dukshme se fletoret e Enverit nuk janė autentike, por tė sanitarizuara, me qėllim qė Enveri tė bėjė njė figurė sa mė tė mirė dhe Mehmeti tė duket si mjeran. Ne realitet, pėrmbajtja dhe toni i pėrplasjes sė Enverit me Mehmetin ka qenė krejt ndryshe.
5) Nuk ėshtė e vėrtetė qė fejesa ime me Skender Shehun qe e imponuar.
6) Nuk ėshtė e vėrtetė qė kemi pasur presione nga familja Shehu, apo emisarė tė tyre pėr tė pranuar fejesėn.
7) Sipas traditės se popullit tonė, ēdo fejesė ka anėn personale qė i takon ēiftit, dhe anėn familjare me tė cilėn merren prindėrit. Eshtė e vėrtetė se Qazim Turdiu hezitonte pėr ta lidhur fejesėn, jo se "nuk donte tė tradhtonte klasėn e tij", sic shkruan anakronikisht Nexhmija, sepse ishte humanist dhe nuk besonte nė ndarjen e popullit nė klasa, por sepse nuk aprovonte anėn brutale tė regjimit, ku Mehmet Shehu ishte njėri nga protagonistėt. Por, nga ana tjetėr edhe besonte se ēdo dash varet nga kėmbėt e veta dhe se i biri nuk ėshtė pėrgjegjės pėr mėkatet e babait.
8) Nuk ėshtė e vėrtetė qė figura morale e Skėnder Shehut ka qenė ashtu siē e pėrshkruan Nexhmija. Ajo le tė pyesė shokun e ngushtė tė Skėnderit, Ilir Hoxhėn.
9) Nuk ėshtė vėrtetė qė Enver Hoxha "nuk dinte asgjė" per Qazim Turdiun kur bėri vizitėn pėr urimin e fejesės. Unė isha prezent. Me tha vetė se e njihte mirė Qazim Turdiun dhe shprehu konsideratė te lartė. Pse e ndėrroi fletėn me vonė?
10) Nė diskutimin ne Byro, Enveri shprehu merak tė madh pėr fotografitė e fejesės me Enverin ne krye, se mos kanė rėnė nė duart e reaksionit ndėrkombėtar, duke sajuar fantazinė se fotografitė do tė kenė shkuar te Turdinjtė, pastaj nė Greqi dhe mė pas nė duart e Arshi Pipės nė Amerikė. E vėrteta ėshtė se as qė u kujtua njeri pėr fotografitė me Enverin (Enverit i pėlqente kamera dhe nuk linte rast pa dalė nė fotografi) dhe do tė kenė ngelur nė aparatin e ndonjėrit prej fotografėve tė Bllokut. Fantazia e "komplotit" tė fotografive ėshtė njė maket nė miniaturė i konstruksioneve fantastike tė komploteve tė paqena nė trurin diabetik enverian. Ato qė Enveri dhe Nexhmija kanė shkruar pėr faktet qė unė i di dhe njerėzit qe unė i njoh, janė pothuajse tė gjitha gėnjeshtra. Po tė pėrdorim metodėn e arsyetimit me induksion, shumica e gjėrave qė kanė thėnė edhe pėr tė tjerėt duhet tė jenė genjeshtra. Megjithatė, nuk ėshtė e vėshtirė "to read between the lines" nė kujtimet e Nexhmijes: Situata nė udheheqjen e Partisė ishte mbytėse. "Shokėt" (tashmė tė plakur dhe tė rrjedhur) urrenin njėri tjetrin, ruanin nėpėr kasaforta dokumente "kompromentuese" pėr shoku-shokun dhe mezi prisnin qė dikush tė gabonte e t'i suleshin si qenė tė uritur. Enveri ndiqte taktikėn "perēaj dhe sundo", Kadriu donte t'i zinte vendin Mehmetit, ndėrsa Ramizi synonte largpamėsisht karrigen e Enverit. "Shoqet" pėrdornin taktikat e plakave ziliqare per t'u futur xixat pleqve: "E di ti Enver se ēfarė biografie ka e fejuara e Skėnderit? Po kolltukėt e rinj tė Fiqretit i vure re? I kanė mė tė mira se tonat. Me qė ra fjala, Turdiu i ka vėnė notė tė keqe Pranverės nė matematikė!"
Dhe kulmi i absurditetit, aq sa futet nė kategorinė e qesharakes, ėshtė sajesa enveriane se poliagjenti Mehmet Shehu mori urdhėr tė prerė nga shėrbimet e huaja qe te vrasė Enver Hoxhėn pėr tė permbysur regjimin nė Shqipėri. Kėtė nuk e bėri dot, sepse ishte shumė "e vėshtirė" (ndonėse me dhjetė veta mund ta pushtoje tė tėrė Bllokun). Atėherė si variant i dytė pėr tė pėrmbysur regjimin, fejoi djalin! (Eshtė shumė mė e pranueshme qė njė individ inteligjent si Mehmet Shehu, nėn influencėn modernizuese tė djemve tė tij, ta kishte kuptuar mė nė fund kotėsinė vėllavrasėse tė luftės sė klasave dhe ta shikonte kėtė fejesė si njė mjet pėr ta pėrmirėsuar regjimin, dhe jo pėrmbysur atė.)
Tė kthehemi nė kohėn e tashme:
Mirė se Enveri ishte i ēmendur dhe ka vdekur, por ty Nexhmije Hoxha, po tė flas si grua dhe si nėnė, si nuk te vjen turp qė nuk shpėtove shoqėn tėnde tė ngushtė tė shkollės e tė luftės dhe femijėt e saj qe u rritėn bashkė me fėmijėt tuaj.
Silva Turdiu
04. 04. 2004.