~Mitologjia Greke

« Older   Newer »
 
  Share  
.
  1. Etore
     
    .

    User deleted



    Mitologji greke ėshtė trupi i mitet dhe legjendat qė i pėrkasin grekėt e lashtė nė lidhje me perėnditė e tyre dhe heronj, natyrėn e botės, dhe origjinėn dhe rėndėsinė e kultit tė tyre dhe praktikat rituale. Ata ishin njė pjesė e fesė nė Greqinė e lashtė. Studiuesit moderne i referohen mitet dhe studimin e tyre nė njė pėrpjekje pėr tė hedhur dritė mbi institucionet fetare dhe politike e Greqisė sė lashtė, qytetėrimin e saj, dhe pėr tė fituar kuptimin e natyrėn e mitit-bėn vetė.

    Mitologji greke ėshtė mishėruar nė mėnyrė eksplicite nė njė koleksion tė madh tė bukurin rrėfim dhe pa dyshim nė artet e pėrfaqėsimit, tė tilla si vazo-piktura dhe dhuratat kushtimor. Mit grek shpjegon origjinėn e botės dhe detaje jetėn dhe aventurat e njė shumėllojshmėri tė gjerė tė perėnditė, perėndesha, heronj, heroines, dhe krijesa tė tjera mitologjike. Kėto llogaritė fillimisht ishin shpėrndarė nė njė traditė orale-poetik, sot mitet greke janė tė njohur kryesisht nga literatura greke.
    Burimet mė tė vjetėr tė njohur greke letrare, poezi epike Iliada dhe Odisea, tė pėrqėndrohet nė ngjarjet qė rrethojnė Luftės sė Trojės.

    Dy poezi nga Homerit Hesiod pranė bashkėkohore, Theogony dhe punėve dhe ditėve, pėrmbajnė llogaritė e Gjeneza e botės, vazhdimėsisė tė sundimtarėve hyjnore, vazhdimėsisė tė moshave tė njeriut, origjina e problemet e njeriut, dhe origjina e praktikave kurban. Mitet janė ruajtur edhe nė Hymns Homeric, nė fragmente e poezi epike tė ciklit tė Epic, nė poezi lirike, nė veprat e tragedians tė shekullit tė pestė para Krishtit, nė shkrimet e dijetarėve dhe poetėve tė Mosha Helenistike dhe nė tekstet nga kohėn e Perandorisė Romake nga shkrimtarė tė tillė si Plutarch dhe Pausanias.
    Gjetjet arkeologjike tė sigurojė njė burim kryesor i detaje rreth mitologjisė greke, me zotat dhe heronj shfaqėn dukshėm nė dekorimin e shumė objekte. Harton gjeometrik nė qeramikė e shekullit tė tetė para Krishtit e pėrshkruajnė skena nga cikli Trojan si dhe aventura e Herakliut. Nė pasuar arkaike, klasike, dhe periudha helene, Homeric dhe skena tė ndryshme mitologjike tė tjera shfaqet, plotėsimin provave ekzistuese letrare.

    Mitologji greke ka ushtruar njė ndikim tė gjerė nė kulturėn, artet, dhe literaturė e qytetėrimit Perėndimor dhe mbetet pjesė e trashėgimisė perėndimore dhe gjuhės. Poetė dhe artistė nga kohėt e lashta nė frymėzim pranishėm kanė nxjerrė nga mitologji greke dhe kanė zbuluar rėndėsinė bashkėkohor dhe rėndėsinė nė kėto tema mitologjike. Mitologji greke ėshtė i njohur sot kryesisht nga literatura greke dhe pėrfaqėsitė pėr median vizive qė datojnė nga periudha gjeometrik daton nga shek 900-800 pes tutje.

    Prometeu (1868 nga Gustave Moreau). Miti i Prometeu i parė ishte vėrtetuar nga Hesiodus dhe pastaj pėrbėnte bazėn pėr njė trilogji tragjike e luan, ndoshta nga Eskili, i pėrbėrė nga Prometeu i mbėrthyer, Prometeu i pavarur, dhe Prometeu Pyrphoros Burime Letėrsi

    Transmetim Mythical luan njė rol tė rėndėsishėm nė pothuajse ēdo zhanėr i letėrsisė greke. Megjithatė, e vetmja mythographical doracak i pėrgjithshėm pėr tė mbijetuar nga antikiteti grek ishte Biblioteka e Pseudo-Apollodori, e cila pėrpiqet pėr zgjidhjen e tregime kontradiktore tė poetėve dhe ofron njė pėrmbledhje tė madh tradicional tė mitologjisė greke dhe legjendat heroike. Apollodori jetuar nga c . 180-120 para Krishtit dhe ka shkruajtur mbi shumė kėto tema, por e "Biblioteka" diskuton pėr ngjarjet qė ndodhėn gjatė pas vdekjes sė tij, pra emrin Pseudo-Apollodori. Ndoshta, shkrimet e tij formuan bazėn e mbledhjes.

    Ndėr burimet mė tė hershme letrare janė dy poemat epike e Homerit, Iliada dhe Odisea. Poetė tė tjera pėrfunduar ciklin "epik", por mė vonė kėto dhe poezi tė vogėl tani janė humbur pothuajse tėrėsisht. Megjithe emrin e tyre tradicionale, himneve Homeric kanė asnjė lidhje me Homerit. Ata janė himne korale nga mė herėt pjesė e tė ashtu-quajtur Lyric moshė.
    Hesiod, njė jetė e mundur bashkėkohor me Homerit, ofron Theogony tij (Origjina of the Gods) tė plotė nė llogarinė e mitet e hershme greke, qė kanė tė bėjnė me krijimin e botės; origjinėn e perėndive, Titans, dhe Giants, si edhe genealogies pėrpunuar, Folktales, dhe mitet etiologjik. Punon Hesiod dhe ditėve, njė poemė didaktike pėr jetėn bujqėsore, gjithashtu pėrfshin edhe mitet e Prometeu, Pandora, dhe moshė Katėr. Poeti i jep kėshilla mbi mėnyrėn mė tė mirė pėr sukses nė njė botė tė rrezikshme, tė dhėnė akoma mė tė rrezikshme nga zotat e saj.
    Lyrical poetėt nganjėherė marrin subjektet e tyre nga miti, por trajtimi i tyre bėhet gradualisht mė pak narrative dhe mė shumė allusive. Poetėt lirik grek duke pėrfshirė Pindar, Bacchylides, Simonides dhe poetėve baritor tė tilla si Theocritus dhe Bion, kanė tė bėjnė incidente individuale mitologjik. Pėrveē kėsaj, mit ishte nė qendėr tė dramės klasike athinas.

    The tragjike dramaturgėt Eskili, Sofokliu, Euripidi dhe mori shumicėn e tokave tė tyre nga mitet e moshės sė heronjve dhe tė Luftės sė Trojės. Shumė nga tregimet e madhe tragjike (p.sh. Agamemnonit dhe fėmijėt e tij, Edipi, Jason, Medea, etj) mori nė formėn e tyre klasike nė kėto tragjedi. The dramaturg komik Aristofani pėrdorur edhe mitet, nė Zogjtė dhe bretkosat.
     
    .
15 replies since 18/1/2010, 19:52   17139 views
  Share  
.